Munzur Gözeleri’nin SİT statüsünü düşüren karar iptal edildi

TMMOB Dersim İl Koordinasyon Kurulu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Munzur Gözeleri’ni “Nitelikli Doğal Koruma Alanı” ilan eden kararının Erzincan İdare Mahkemesi tarafından iptal edildiğini duyurdu.

TMMOB tarafından yapılan açıklamada, 18 Temmuz 2023 tarihli bakanlık kararına karşı açılan davada mahkemenin, Munzur Gözeleri’nin “Kesin Korunacak Hassas Alan” niteliği taşıdığına hükmettiği belirtildi.

TMMOB’un dava dilekçesinde ne denildi?

TMMOB tarafından açılan davanın dilekçesinde şu ifadeler yer aldı:

“Munzur Gözelerinin Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 17/07/2003 tarih ve 1409 sayılı kararı ile 1. Derece Doğal Sit Alanı olarak tescil edildiği, bu tescil ile Munzur Gözelerinin, kamu yararı açısından mutlaka korunması gerekli olan, korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında kamu yararı açısından mutlaka korunması gereken alan niteliği kazandığı, 40 civarında su kaynağından oluşan Munzur Gözelerinin, Tunceli’nin Ovacık ilçesinde yer aldığı ve Munzur Çayı’nı oluşturmakta olduğu, bu sebeple 1971 yılında Milli Park ilan edilen Munzur Vadisi’nin kaynağı niteliğinde bir akarsu yatağı olduğu, alanın aynı zamanda yöre halkının inanç dünyasında da önemli bir yere sahip olduğu, yöre halkının hassasiyeti de göz önüne alınarak minimum müdahale ilkesiyle düzenlenmesi ve korunmasına ilişkin tedbirler alınması gerekirken tahribata uğramasına neden olacak faaliyetlerin yürütülebileceği nitelikli doğal koruma alanı olarak tescil edildiği, Munzur Gözelerinde yaşanacak tahribatın yalnız bu alanı değil etkileşim alanında bulunan Munzur Çayı, Munzur Vadisi Milli Parkı ve bünyesinden bulunan fauna ve flora varlığını da zincirleme şekilde etkileyeceği, belirtilen hususlar karşısında özellikleri ve yapısı gereği hassas olmakla birlikte gerek çevresel gerekse de kültürel bakımından şimdiki ve gelecek kuşaklar açısından korunması zorunlu bir alan olması itibariyle Munzur Gözelerini içeren alanın ‘kesin korunacak hassas alan’ olarak tescil edilmesi ve alana her türlü müdahalenin önlenmesi gerektiği”

Dilekçede ayrıca, Munzur Gözelerinin bilimsel ve teknik kriterler açısından da kesin korunacak alan niteliği taşıdığı, buna rağmen Bakanlık tarafından “Nitelikli Doğal Koruma Alanı” statüsüne alınarak yapılaşmanın önünün açıldığı ifade edildi.

Bilirkişi raporu: “Kesin korunması gereken alan”

Erzincan İdare Mahkemesi, davada bilirkişi incelemesi yapılmasına karar verdi. Hazırlanan bilirkişi raporunda şu değerlendirmelere yer verildi:

“Gerek flora ve fauna unsurları ve ekolojik yapısı gerekse de inanç merkezi olması itibariyle Munzur Gözeleri yüksek peyzaj ve sosyokültürel değere sahiptir ve bu değerleri açısından şimdiki ve gelecek kuşaklar açısından kesin korunması gerekli bir alan niteliği taşımaktadır. Koruma statüsü değiştirilen alanda insan faaliyetlerinin kontrolsüz biçimde artmasına neden olacak mesire yeri / piknik alanı gibi rekreasyonel tesis ve kullanımlara yönelik uygulamalar gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. Korunması gereken alanları yapılaşmaya açan, doğal dengesinin ve korunması gerekli niteliklerinin bozulmasına ve tahribata uğramasına neden olan; koruma-kullanma dengesine aykırı olan bu tür uygulamalar alanda yoğun bir peyzaj tahribatına ve kirliliğe neden olarak Munzur Gözeleri’nin genel peyzajına ve ekosisteme önemli şekilde zarar vermektedir… Bu nedenle alanın koruma statüsünü değiştiren kararın iptal edilerek ‘Kesin Korunacak Hassas Alanlar’ kapsamına alınması yürürlükteki koruma mevzuatı ve kamu yararı açısından uygun olacağı değerlendirilmektedir.”

Cumhurbaşkanı Kararıyla alanın bir kısmı daha sonra “Kesin Korunacak Hassas Alan” ilan edilince mahkeme ek bilirkişi raporu hazırlattı. Bu raporda da şu tespit yapıldı:

“Kesin Korunacak Hassas Alan olarak tanımlanan yerlerin, taşıdığı peyzaj, jeomorfolojik ve biyolojik özellikleri açısından kesin koruma ölçütlerini karşılayacak nitelikte doğru ve yerinde olduğu; ancak bu alana daha önce 17.07.2003 tarih ve 1409 sayılı karar ile 1. Derece Doğal Sit Alanı olarak tescil edilen bölümün de dahil edilmesiyle Kesin Korunacak Hassas alan olarak tanımlanmasının uygun olduğu.”

Bilirkişiler, Munzur Gözelerinin tamamının “kesin korunması gereken hassas alan” niteliği taşıdığı yönünde görüş bildirdi.

Mahkeme kararı: Bakanlık işlemi iptal edildi

Erzincan İdare Mahkemesi, bilirkişi raporları doğrultusunda kararını verdi. Mahkeme, Cumhurbaşkanı Kararı’yla “kesin korunacak hassas alan” ilan edilen bölümler hakkında karar verilmesine yer olmadığına, ancak “Nitelikli Doğal Koruma Alanı” statüsünün hukuka aykırı olduğuna hükmetti.

Kararda şu ifadelere yer verildi:

“Uyuşmazlıkta, Munzur Gözelerinin bulunduğu alanın peyzaj, jeomorfolojik, hidrojeolojik ve biyolojik çeşitlilik özellikleri açısından Kesin Korunacak Hassas Alan ölçütlerini karşılayacak nitelikte olduğu, korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak alanlar statüsünde olan ve kamu yararı açısından mutlak olarak korunması gereken bu alanın Nitelikli Doğal Koruma Alanı statüsünü devam ettirmesi halinde bir takım insan faaliyetlerine açılmasına, dolayısıyla koruma-kullanma dengesinin bozulmasına sebebiyet verileceği, Munzur Gözelerinin ‘Nitelikli Doğal Koruma Alanı’ olarak tescil edilen bu kısmının da daha yüksek bir koruma statüsüne geçirilmesi gerektiği yukarıda aktarılan bilirkişi raporları ile açıkça ortaya konulduğundan, ‘Kesin Korunacak Hassas Alan’ dışında bırakılan Munzur Gözelerinin diğer kısmının ‘Doğal Sit – Nitelikli Doğal Koruma Alanı’ olarak tescil edilmesine ilişkin dava konusu işlemin bu kısmında hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”

“Dersim halkının kazanımı”

TMMOB Dersim İl Koordinasyon Kurulu açıklamasında şu ifadelere yer verdi:

“Sonuç olarak Munzur Gözelerinin kesin korunması gereken hassas alan yani 1. derece Doğal Sit olması gerektiği Erzincan İdare Mahkemesi’nce onaylanmıştır. Bu karar TMMOB şahsında Dersim halkının kazanımıdır. Dayanışma büyütür, geliştirir, yaşatır. Dersim kamuoyuna saygılarımızla.”