Davut Sularî

 

“…Bê sewe na wa şîkîye/Virênîya Tabure vejîye/           

Ez qurbanê xortê verî/Îmdatê mi de bêro qilawuzê kalî …” 

                                                                                        

Nameyê kalikê Davut Sularî Bava Galî (Kaltuk Mehmet Axa) bîyo. Dersîm-Qisle ra dewa kuresû ra bîyê. Pêra Davut Sularî hetê aşîre ra Kuresizû ra kudiz bîyê. Nameyê pîyê Davut Sularî Bava Welî; nameyê maye; Cezayîre bîya. Pîyê Davut Sularî di rey zewejîyo. Cênîya verêne Rinde ra domon ke nêbîyê. Rinde Xanime eve destê xo ra Mans-Kavaklidere ra Cezayîr Xanime de zewezno. Na zewez ra jû çêneke, 4 kî lacê xo benê. Davut kî no domonû ra jû yo. Davut Sularî Serra 1925ine de Erzîncan-Mose de amewo rîyê dîna. Nameyê xo wo resmî Davut Axbaba bîyo. Mektev hata sinifa hîreyine bese kerdo wendo. Birayê Davut Sularî Heyder kî ozan bîyo. Davut Sularî 1938 de dewa Mans-Bozaxa ra Gulşax Ana de zewejîyo. Gulşax Ana, Mansuriz bîya. Na zewejî ra 4 domonê xo bîyê. Serrê peyênî kî Zafe arda. Naye ra kî di lacê xo bîyê.

Ozanêna Davut Sularî de tesîrê pîyê maa xo Pîr Kaltik Mehmet Axa zaf  a. Davut Sularî Saz cinitene, kilam û deyîş vatene kalikê xo ra musawo. 17 serrî de dest dayena pîrû ra xo ‘Sularî’ deyin name kerdo. Eke amewo 22 serrî îcazetê pîyê xo û pîrû ra bîyo pîr. Na ra tepîya endî dest de saz sûke ve sûke dewe ve dewe fetelîyo. Hem ozanên kerda hem kî raye salix da talivûnê xo. Wertê qomê xo de kirmanckî venga heqî do. Çi hêf ke ewro teyna jû Qeyd dos bîyo. Zonê dayika Sularî kirmanckî (zazakî) bîyo. Weşîya xo de Farskî û Arapkî kî musawo. Weşîya Sularî de deva-deve 20 serrî polîtîka çîn a. Venga Heqî do, haskerdiş, rindîye, birayîye ser o saz cinito. 1948î de “Ankara Radyosu” de, 1949 de “Îstanbul Radyosu” de gurîyo. Na waxt ra dima Sularî ser de tesîrê hunermendê nacawû vêneme. Wertê nînû de tesîrê Muzaffer Sarisozen tayêna jêder o. Na waxt ra dima Sularî ser de tesîrê zagonê tirkên kî jêdî yo. 1955 de şîyo Konya. Naca “Aşiklar Bayramı” de hunerê xo musno. Gundê 1970î de va hetê çepdarû ra amo. Nê serrû de hunerê Sularî de cayê heqberîye, têduştîye, jûbîyayiş û rencberîye jêdîyê. Oncîya nê serrû elewîyên ser o deyîşê Sularî zaf jêdîyê. Nê tayê waxt tirkî tayê waxt kî kirmanckî vajîyê. Ê ke kirmanckî vajîyê çi hêf kî jêde na roze nêamê. Nînû de cayê Xizirî, Duzginî, Olî, Jêle, Xaskare, Tujîk ûêb. zaf berz bîyê. Qeydê ke ewro bîyê eskera; deyîşa “Ha Wayir o”, kilamê “Hesen Musa” û “Meke” yê. Meke de kirmanckî û tirkî têhurekerdîyê. Mi nînû ra “Ha Wayir o” qeyd ser ra nusnê:

“Ha wayîr o, ha wayîr o, ha wayîr o, ha wayîr o
Kemer  pers kena wayîr meso
Henî vozdanê safî sit o
To ke cêd û cêlalê mi pers kena
Çelê zimistanî de bax û bostan ramito
Da Duzgin o,  da Duzgin o
De de de de de bê Duzginê mi

Ez şune diyarê Mose
Hewsê kalikê mi terê tase
To ke cêd û cêlalê min a
Min e Sey Rizalî ra bi ase
Rew bê rew bê bakilê mi
Ez Seyyitûne wayîrê mi

Bê sewe na wa şîkîye
Virênîya Tabure vejîye
Ez qurbanê xortê verî
Îmdatê mi de bêro qilawuzê kalî
Cemê Sa Heyderî
Rew bê, rew bê, rew bê, rew bê
Da da da da da da Duzginê mi

Mi meverde babokê sarî
Cêreno to vero Davut Sularî
To ke wayîrê min a Duzgin
Hîmet haq ke rew bê na rey
Da Duzgin o, da Duzgin o
Da Duzginê mi rew bê, rew bê.”

[Çime: oznursularî.com’dan alıntılanmış youtube videosu]

Derheqê kilamê Sularî de heskerdiş her dem cawo de hewl gureto.  Eve na hetî ra zafê tenî Sularî û Karacaoxlan jûvînî ra nejdî vênenê. Nînû ra şîîrê xo “Yar Sevmesi Sevaptır” de ney rind vêneme:

“Yar sevmesi sevaptır
Özüm sana turaptır
Bir busecik ver dedim
Dudaklan şaraptır
Sarıldım ince bele
Düşürdün beni dile
Sorun bülbülü güle
Kuş dilinden hitaptır

…”

Sularî deyîşê ke tirkî vatê nînû de cayê Heqî, Elî-Mehemed û ehlîbeyt kî zaf giran o. Nînû ra jûye:

“Biz ezelden ikrar verdik inandık
Yetmiş idi ahdu peyman Kerbela
Şah Hüseyin’in kanı ile boyandık
Toprağındır derde derman Kerbela
La ilahe illallah
Haktır Muhammede resullallah
Ali Mürşid güzel şah
Şah eyvallah eyvallah
…”

Davut Sularî, eve tirkî kî jîyar û dîyarû ser o kî deyîşî vatê. Vajîme:

“Durnam gelir bizim elden
Yeni kalkmış ağır gölden
Ne olur konuş bizim dilden

Üç telli, dört telli, beş telli durnam
Sen olmaz isen buralarda durmam
Sen olmaz isen ben sensiz olmam
Durnam ey, durnam ey, yaralı durnam
O kara gözler haralı durnam

Durnam arşta pervaz eyle
İn Düzgün’ü niyaz eyle
Ne olur aşkı dilden söyle
Üç telli, dört telli, beş telli durnam
Sen olmaz isen buralarda durmam

…”

Davut Sularî rawa pîrê verênû ra xeberdar bîyo. Kilama xo “Bir Güzelin Aşığıyım Erenler” no ardo ra zon.

“Bir güzelin aşığıyım erenler
Onun için taşa tutar el beni
Gündüz hayalimde gece düşümde
Kumdan kuma savuruyor el beni

…

Pir Sultan Abdal’ım gamzeler oktur
Hezaren sinemde yaralar çoktur
Benim senden özge sevdiğim yoktur
İnanmazsan ol Allah’a sal beni”

Davut Sularî kî  serrênê peyênî şîîro xo “Tarihte Bîr Büyük” de Ataturk goyno:

“Tarihte bir büyük onur bıraktı
Şimşekler misali çaktı Atatürk
Yurda giren düşmanların üstüne
Bir şahin misali aktı Atatürk 

…”                                                                                        

Şîîrê Davut Sularî ra tayê bînî: “Siyah Perçemini Dökmüş Yüzüne”, “Bugün Bayram Günü Derler”, “Küstürdüm Barışamam”, “Şebge’nin Kavakları”,  “Kipriğin Kaşına Değdiği Zaman” ê.

Sularî pîrên û ozanên ra zovîna jû kar nêkerdo. Plaxa verêne 1948 de veta. Deva-deve 80 tenî plaxê xo vejîyê. Zaf cawû de konserî dayê. Davut Sularî weşîya xo de astora xo Leyla ra pîya sûke ve sûke fetelîyo. 1979ine de Erzingan ra vejîyo 378 roze de  şîyo Estemol. Vatena Celal Sarigulî ra eve na astore ra teyna 3 sûkî dîyar nêkerdê. Jê Pîr Sultan ca ve ca fetelîyo. Wertê nê sûkewû de cayê Erzingan, Dersîm û Îzmîr  zaf berz bîyo. Çike jû de çêyê, jû de qomê xo-talivê xo, o bînî de kî pêra xo (domonî û tornî) ra zaf tenî bîyê. Helvet hondê serrî nîya felelîyayene karo de qolay nêbîyo. Erzirom de qewa Alî Rahmanî de bîyo nêwes. “Erzurum Araştırma Hastenesi” de şîyo heqîya xo (18 çele 1985). Mezela xo ewro Erzingan-Mans de gorîstan de çêna xo Edîbe Sularî ra têvira der a. Çike çêna  pîle Êdîbe Sularî kî 2 temmuze 1993î de Sêwaz-Madimak de kişîyayîbî. Serva wesêtê aye arda leyê pî de darda we.

Weşîya xo de Aşik Mahsunî şêrîf, Muhlîs Akarsu, Aşik Daîmî, Alî Ekber Çîçek, Aşik Beyhanî, Aşik Serdarî ser de tesîrê ey aseno. Hata na dem deva–deve pêro hunerkarê kilamû eserê ey ra qe nêbo jûye wenda. Davut Sularî jê pêro elewîyû tayê waxt bêkes, tayê waxt xoser, tayê waxt kirmanc, tayê waxt bîyo tirk, hama ravêr bêguman ozan bîyo, înson bîyo û her dem hunerkarê sazî bîyo.

*Bu yazı hazırlanırken Davut Sulari üzerine hâlâ bir kitap yazılmamış olmasının güçlükleri ile karşılaştım. Bu nedenle Kavaklıdere’den Celal Sarigul (lacê xalika Davut Sularî) ile yaptığım röportajdan, Erzincan’da yaşamış olmamın getirdiği sözlü tarih hafızasından ayrıca;

http://berrinsulari.blogcu.com/asik-davut-sulari/528075

https://tr.wikipedia.org/wiki/Davut_Sulari                                                           

https://www.antoloji.com/asik-davut-sulari/hayati/

https://www.wikisosyalizm.org/Davut_Sulari                   

https://bianet.org/kurdi/biamag/126800-dersimli-bir-ozan-davut-sulari                                 http://www.edebiyatvesanatakademisi.com/asik-edebiyati-asiklar/davut-sulari-hayati-ve-sairligi-235.aspx                                                                                                                                        

www.youtube.com kaynaklarından da yararlanılmıştır.

Daimi Doğan