MAZGİRT KİTABI ÜZERİNE

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Şükrü ASLAN ve İngiltere (Galler) Swansea Üniversitesi Psikoloji Bölümü öğretim üyesi Dr. Filiz ÇELİK editörlüğünde yayınlanan Mazgirt kitabı Haziran 2021’de yayınlandı. Kitabın hazırlıkları yaklaşık iki yıl sürdü. Sürecin görece uzun olmasında halen devam eden ölümcül Covid-19 salgınının etkisiyle beraber, projeyi yürüten hocalarımızın kitaptaki makale ve araştırmaları titizlikle seçmeleri belirleyici olmuştur.

Birkaç yıl önce yayınlanan Pülümür ve Hozat kitaplarında derleyen olarak imzası olan Sayın Şükrü ASLAN, Mazgirt kitabına bahsedilen çalışmalardaki deneyimlerini aktarmış ve daha zengin bir içerik ile okuyucuya ulaştırmıştır.

Kitaptaki toplam 33 yazının;
9’u ARKEOLOJİ, TARİH, EKONOMİ, EĞİTİM,
8’i DEMOGRAFİ, GÖÇ, KİMLİK VE YERELLİK,
8’i HAFIZA, KİMLİK VE HATIRALAR,
8’i EDEBİYAT, MÜZİK, KÜLTÜR VE GELENEK başlıkları altında yer almaktadır. Kitaptaki tüm yazılar; çoğunlukla alanında uzman akademisyen olan yazarların değerli bilgi, deneyim ve analizlerinin eseridir. Kitabın nihai değerlendirmesi elbette okurlar tarafından yapılacaktır.

Kitapta Türkçe’nin yanı sıra Kürtçe’nin Kurmanci ve Kırmancki lehçelerinde yazılmış üç yazı yer almaktadır. Veteriner Hekim Orhan BUDAK tarafından yazılan “Çanda Ajalvanîyê Li Mêzgirê” başlıklı yazı Mazgirt coğrafyasındaki hayvancılık kültürünü (evcil, tarım ve günlük yaşamda yararlanılan ve yabani hayvanlar dahil) tüm yönleriyle ele alan çok değerli bir çalışmadır. Öğretmen ve şair Niyazi Yaşar’ın yazdığı “Qise, Pêkenok, Leq, Zirave” yazısı ise birirbirinden güzel nüktedan hikaye ve kıssalar içermektedir. Kazım ARIK tarafından yazılan “Welat Hira Yo Welatê Cêrî (Mazgêrd) Yew Şorişgêro Hêca (Mıstefa Budak&Apê Selim) başlıklı yazıda Mazgirt ve Dersim inanç, gelenek ve anıları tanıklık ve yaşanmışlık üzerinden aktarılmaktadır. Yazının bir bölümünde ise Mustafa Budak özelinde bir devrimci mücadele insanını tanımaktayız. Kitaptaki yazıların tamamı büyük emekle hazırlanmış ve “tarihe mal olacak bir eser ortaya çıkmış” demek kesinlikle abartılı bir değerlendirme değil. Kitabın kusurları muhakkak vardır. Dikkatli okuyucular ve meraklı dostlarımız bu konularda gereken tespit ve uyarıları zaman içinde yapacaklardır. Tarih, anlatı, efsane söz konusu olduğunda elbette eksik ve yanlışlar olacaktır. İnanıyorum ki; kitap yeni baskılar yapacak ve gelecek eleştiri ve katkılarla daha iyi içeriklerle yoluna devam edecektir.

Özellikle İstanbul Mazgirt Kültür Derneği yönetiminin sahiplenmesi, Mazgirt ve Dersimli dostlarımızın destekleriyle kitabın kısa sürede hatırı sayılır bir okuyucu kitlesi ile buluştu. Henüz tam aşılamayan salgın koşullarında yapılan tanıtım ve dağıtım çalışmalarında başta Mazgirtliler olmak üzere Dersimli hemşehrilerimiz ve dostlarımız tarafından olumlu bir karşılık bulduğunu sevinerek görmekteyiz. Bu ilginin oluşmasında kuşkusuz kitabın emektarı Şükrü ASLAN’ın adının önemli bir etkisi olmuştur. Hocamızın geçmiş dönemlerde yazdığı eserler ve halen düşünsel üretimini verimli bir şekilde sürdürmesi onu tanıyan insanlar tarafından bir hayli ilgi ile karşılanmaktadır. Mazgirt Kültür Derneği yöneticilerinin desteği, proje koordinatörü ve yazar hocalarımızın emeğiyle ortaya çıkan Mazgirt kitabını raflara konulacak bir kitaptan ibaret saymamalıyız. Bir parçası olduğumuz Dersim habitatının tarihsel, kültürel ve doğal ekosistemini birlikte sahiplenmek ve yok oluşuna dur demek gibi önemli bir görevle karşı karşıyayız.

Kitaptaki yazılardan anlaşılacağı gibi son derece zengin bir tarihi ve kültürel birikimi olan ilçemizin günümüzdeki hali hiç de iç açıcı değil. Bilinen sebeplerle devamlı olarak yaşanan göçler sonucunda kaybettiğimiz sadece sayılarla ifade edilecek nüfus veya üretim kayıpları değil, geçmişi yüz yıllar içinde damıtılmış özgün bir yaşam biçimidir. Mazgirt’in tarih sahnesinden silinmesine az kala, bu çalışmanın bir yeniden doğuşu, farkında olmayı, ayağa kalkışı tetiklemesi umudunu taşıyoruz.

Derneğimizin yöneticilerinin çabaları ile buna yönelik bir değişimin nüvelerinin ortaya çıktığını seziyoruz. Sadece söz ile değil, pratik olarak da bir şeyler yapmanın gerekli olduğu bilinciyle hareket eden Mazgirt Derneği yönetimi, somut adımlar atmak amacıyla, kitabın hazırlandığı süreçte Seyitli köprüsünde (Elmalık köyü) kurulu bulunan ancak yeterli şekilde üretim ve faaliyeti olmayan Elmalık Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ile ilişkilenmiş ve tarımsal üretim alanında bazı adımların atılmasında destek sağlanmıştır. Kooperatif öncülüğünde üretilen nohut ve başka ürünler dernek tarafından büyük şehirlerde doğrudan tüketiciye ulaştırılmıştır. Bu destek, kooperatif yönetimi ve üyesi köylülerimizin dayanışma ve ortaklaşma kültürüne sembolik ama çok önemli bir katkı sunmuştur.

Kooperatifin daha aktif bir özne olması ve bu atılımın Mazgirt ilçesi ve köylerinde bir öncü misyon üstlenmesi için dernek yöneticilerimizin, özellikle sayın Doğan HALİS’in kişisel çabaları takdire şayandır. Bu dostlarımızın emeklerini görmezden gelmek haksızlık olur. Özellikle halk kooperatifçiliği, sürdürülebilir ve güvenli gıdaya erişim konularında bir hayli deneyim ve birikim sahibi olan sayın Doğan Halis; dernek bünyesinde kurumsal çalışmalara verdiği katkıların yanı sıra, son iki-üç yıllık zaman zarfında köylerde organize ettiği, muhtarların ve köy halkından insanların katıldığı toplantılarda kolektif üretim ve değer paylaşımının hayata geçirilmesi konusunda bir hayli emek harcamaktadır.

Son söz: “Bir kitap sadece kitap değildir.”
İyi okumalar dileğiyle…