Türkiye 21 Temmuz’dan beri olağanüstü hâl (OHÂL) koşulları altında yönetiliyor. 15 Temmuz darbe girişimi sonrası ülke genelinde üç ay süreyle ilan edilen OHÂL 19 Ekim, 3 Ocak ve 18 Nisan tarihlerinde üç kez uzatıldı. Darbe girişiminden bugüne 24 kanun hükmünde kararname (KHK) yayınlandı. En son KHK 29 Nisan’da yayınlanırken, kararnameler ile binlerce devlet memuru, ordu mensubu ve akademik personel görevden uzaklaştırıldı, yüzlerce kuruluşun faaliyetine son verildi.
102 bin devlet memuru ihraç edildi
İnsan Hakları Ortak Platformunun 2017 yılı “OHÂL Uygulamaları Durum Raporu” ve resmi gazetede yayınlanan 689/690 sayılı kanun hükmünde kararnamelere göre, OHÂL’de KHK’lar ile 102 bin 152 devlet memuru ihraç edildi. En fazla ihraç 672 sayılı KHK’da 50 bin’den fazla kamu çalışanının görevden men edilmesiyle yaşandı. Yapılan itirazlar sonucu sadece 927 kamu personeli göreve iade edildi.
İhraçların çoğu polis ve öğretmenlerden
667 sayılı KHK’dan bugüne en fazla ihraç Milli Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve TSK’dan yapıldı. Milli Eğitim Bakanlığından 33 bin, İçişleri Bakanlığından 24 bin, Türk Silahlı Kuvvetlerinden ise 10 bin personel tasfiye edildi. Bu üç kuruluşu, sırasıyla Sağlık Bakanlığı (6 bin 632), YÖK (6 bin 419), Adalet Bakanlığı (5 bin 348) ve yargı kurumları (4 bin 512) izledi.
KHK’lara yapılan itirazlar sonucu Başbakanlıktan 153, Sağlık Bakanlığından 152, yargı kurumlarından 78 personelin ihraç kararı iptal edildi. Yapılan ihraçlara bakıldığında KHK’ların eğitim sistemi, güvenlik güçleri ve yargı kurumları üzerine yoğunlaştığı görülüyor. İçişleri Bakanlığından yapılan ihraçların 20 bini polis, MEB’ten ihraç edilen personelin 30 bini ise öğretmen.
5 bin akademisyen görevden uzaklaştırıldı
OHÂL döneminde KHK’larla yürütülen cadı avından öğretmenler, akademisyenler, sivil toplum kuruluşları, seçilmiş belediyeciler ve medya da payına düşeni aldı. İlk yayınlanan KHK’dan bugüne 30 bin öğretmen görevden men edildi. Bununla birlikte özel eğitim kuruluşlarında çalışan eğitimci, öğretmen, idareci olmak üzere 22 bin kişinin çalışma izinleri iptal edildi.
İhraçların illere göre dağılımı ise şöyle: İstanbul (4 bin), Ankara (2 bin), Bursa (bin 192), Konya (bin 147).
Kanun Hükmünde Kararnamelerle 5 bin 219 akademisyen ihraç edildi. 78’i göreve iade aldı. Akademiden yapılan ihraçlara bakıldığında, Ankara 458, İstanbul 434, Isparta 234 ihraçla ilk üç sırada yer alıyor. Olağanüstü hâl döneminde en çok ihraç Süleyman Demirel Üniversitesi (234), Gazi Üniversitesi (226) ve İstanbul Üniversitesinden (192) yapıldı.
İhraçlarda dikkat çeken bir diğer nokta ise, KHK eklerinde OHÂL öncesinde “Bu Suça Ortak Olmayacağız” bildirisine imza atan akademisyenlerin yer alması. Barış İçin Akademisyenler sitesinde yer alan bilgiye göre, 11 Mayıs itibariyle bildiriye imza atan 372 akademisyen KHK’lar ile ihraç edildi.
Bin 411 dernek kapatıldı, 79 belediyeye kayyım atandı
Darbe sonrası başlatılan harekâttan dernek ve vakıflar da payını aldı. Türkiye genelinde bin 411 dernek ve 141 vakfın faaliyetlerine son verildi. İstanbul’da 176, Ankara’da 102, İzmir’de 89, Diyarbakır’da 76 dernek kapatıldı. Faaliyetlerine son verilen vakıfların illere göre dağılımı ise şöyle: İstanbul (25), İzmir (16), Ankara (12).
İnsan Hakları Ortak Platformu OHÂL Uygulamaları Durum Raporunda HDP’li belediyelere KHK’lar ile kayyım atanmasına da dikkat çekiliyor. Rapora göre, 79 belediyeye kayyım atandı ve seçilmişler görevden alınarak belediyeler merkezi hükümete bağlandı. Diyarbakır, Van, Şırnak, Mardin belediyelerine en çok kayyım atanan iller arasında yer aldı.
45 gazete, 30 televizyon kapatıldı
Dernek ve vakıfların dışında kanun hükmünde kararnameler ile haber ajansları, gazeteler, televizyon kanalları, radyo, dergi ve yayınevlerinin de faaliyetleri durduruldu. Mayıs 2017 itibariyle 5 haber ajansı, 45 gazete, 30 televizyon kanalı, 19 dergi, 32 radyo, 30 yayınevi kapatıldı.
