Gağan-l: 1)Elde edilen hasat’ın erzak kutlamasıdır. 2)Gıda yardımı ve sosyal dayanışma etkinliğidir. 3)Gelecek hasat
ve üretim dönemi için ön hazırlıktır.
Gağan-ll: Raa Heqé (Hakk yolu: Alevi felsefesi) takviminin 10’uncu ayı olup 30 gündür.
Gağan ayının 1’inci günü 22 Aralığa, 30’uncu günüde 20 Ocağa denk gelir. Ayrıca Gağan ayının birinde Kış mevsimine girilir.
Hakk yolu takvimi, Anadolu’da Halk takvimi adıyla bilinip en hassas takvimlerdendir.
Hakk yolu takviminde yeni yıl Ateş ayının birinde başlar. Ateş ayının biri, Miladi takviminde Mart ayının yirmi biridir.
Gağan kutlaması:
Alevi felsefesinde cana, tabiata, rızka, aydınlığa, paylaşmaya, dostluğa, barışa, hak ve hukuka saygı duyulup tüm
insani değerler koruma altına alınıp yaşatılır. Değerler adına cemler, sosyal dayanışma etkinlikleri yapılıp kutlanılır.
Gağan ayına kadar ekilip biçilen ekinlerin hasadı harmanlanmış, kış mevsimine erzak yapılmış olur.
Gağan bayram kutlamasının eksiksiz yapılması ve toplumunun esenliği için gerekli hazırlıklar yapılır.
Hasattan elde edilen erzak için, Gağan ayında bayram yapılıp coşkuyla kutlanılır. Sosyal yardımlaşma etkinliklerinde ve Birlik cemlerinde, hasat sezonunu verimsiz geçiren kimselere erzak yardımı yapılır. Yardım yapan kimseler, kendi gönül rızasıyla erzak yardımı yaparlar. Erzak toplama etkinliği düzenlenir; bir heyet öncülüğünde yardım edecek kimselerin gönül rızalığı alınarak, çalgılarla bayram havasında erzak yardımı kabul edilir. Hakk yolu cemlerinden
Birlik cemi, sosyal yardımlaşma, dayanışma cemidir.
Gağan ayı boyunca bayram kutlamaları, etkinliği devam eder. Gelecek ekin, hasat sezonu içinde etkinlikler yapılır. Cemlerde, Jiar ve Diyarlarda (Ziyaretlerde) gülbenkler okunup lokmalar dağıtılır. Hakktan rızık, sağlık, esenlik istenilir.
“Jiar ve Diyarlar Alevi felsefesi kıyıma uğramadan önce birer bilim merkezleriydi; ama günümüzde Ziyaret olarak kabul ediliyor. Bu durum Alevi felsefesinin ne kadar örselendiğinin kanıtıdır.”
Gağan bayramına yüksek derecede saygı duyulup Hakk yolu felsefesine mensup her kişi tarafından önemsenir.
Gağan bayramı için hanelerde özenli temizlik yapılır, çıralar yakılır, gülbenkler okunur, lokmalar dağıtılır. Hakk’ın her hane halkına rızkı, esenliği kendisine verdiği kabul edilir.
Hedik: Rızık sembolüdür
Gağan bayramı etkiliğinde rızık için buğday, çavdar, mısır ve benzeri tahıllar kaynatılarak hedik yapılır. Pişirilip hazırlanan hedik, üreme döneminde hayvanların üreyip çoğalması, gelecek hasat döneminin verimli geçmesi
için lokma olarak dağıtılır. Hayvanlarda birer can olduğu için, pişirilen hedik hayvanlara da pay edilip yedirilir.
İpe hedik dizilmesi: Ahırdaki hayvan nüfusundan bir kat fazlası hedik ipe dizilip ahıra asılır; gelecek üreme döne-
minde hayvanların sayısı iki kat artıp verimlilik, rızık iyi olsun diye.
Örnek: Bir kimsenin ahırında on hayvan var ise, o kimse yirmi hedik ipe dizip Hakka gönül devri daim eder ve sonra ipe dizdiği hediği ahırına asar.
Bacadan su haneye dökülmesi:
Su dört elementinden biri olup yaşamın parçası, rızık, esenlik, ferin simgesidir; ayrıca Jiar ve Diyarların suyu teberik(doğal derman) olarak kabul edilir. Alevi halkı, her çeşme yapısına çıra yakma yeri yapar.
Gağan bayramı kutlaması etkinliği içinde bacadan haneye su dökülür. Bacadan haneye dökülecek suyun, Jiar ve Diyarların suyu olmasına önem verilir; eğer bacadan haneye su dökecek yerleşim sakinlerinin yakınında Jiar ve Diyar yok ise, bir çeşmeden veya bir pınardan temiz su alınıp hane bacasından haneye dökülür. Bacadan haneye su
dökecek kimseler gülbenkler okuyup, gönüllerini Hakka devri daim ettikten sonra bacandan haneye suyu dökerler.
“Hakk’ın döngüsü bütünlüğünde kendi hane halkına rızık, esenlik, sağlık yaşam olsun diye yapılır”
Sosyal yardımlaşma:
Paylaşım, bölüşüm, birlik, dirlik için halkın içinden gönüllü heyet oluşturulur. Heyet kutlamalar eşliğinde gönül rızalığı ile verilen yardımları, ihtiyacı olan kimselere dağıtır.
Rızık ve Rençberlik sembollük nişanı:
Gağan bayramı için kuru yemek pişirilip yemeğin içine nişanlanmış iki çubuk parçası konulur; bu çubuk parçalarından birine rızık nişanı belirlenir, bir diğerinede rençberlik nişanı belirlenir.
Yemek pişirilip sofraya konulduktan sonra, hane halkı hep birlikte sofraya konulmuş tabaktan yemek yemeye başlar. Nişanı belirlenmiş iki ağaç parçasından her biri, bir kimsenin kaşığına denk gelir; eğer bir kimsenin kaşığına dek gelen
rızık veya rençberlik nişanı ise hasat döneminde o kimsenin rızkı veya rençberliği iyi olacağı sembol olarak kabul görür.
Gağan bayramı yemeği yenildikten sonra, rızık nişanı için belirlenen çubuk parçası gıda çuvalının içine konulur. Rençberlik nişanı için belirlenen çubuk parçası da ahıra konulur.
Gağan bayramı için verilen lokma:
Gağan bayramı süresi içinde, Gağın’ın anlamını ve toplumsal değerleri yaşamak ve yaşatmak için perşembe günleri cem yapılır, Jiar ve Diyarlar ziyaret edilir. “Cemlere, Jiar ve Diyarlara lokma götürülür, çıralar yakılır, gönül rızalığı alınıp verilir.
