ZONÊ MA  ZONÊ XIZIRÎYO  WAYÎR VECÎMÊ

Zonê ma  roz ebi rozê beno vînd. Roz ebi rozê ma ebi xo deşt kenîmê vînd. Fêlê sarê teberî belîyo. Vanê  no zon qesey mebo. Pekî î hênî vanê ma sekenîmê? Ma ebi nî hal u usuliya  xo deştî ra  haletê danîmê hukumatê Tirkî. Na rozê en  zaf î  halê  mawa sabenê. Çayê ke cêncê ma,  domanê ma êndî  nî zonî qesey nêkenê.  Her ca de, mobet de Tirki qesey beno. Ma ebi nî haliya miradê  tayîna rind anîmê hurendî en zaf  kî dewletê sa bena. A zana kı  hem zon hemî kî îtîqat  ma dest ra guret hemî çî yê ma dest ra vecîna sona.

Sêy serî ra raver Herde Dêwrêşî de zonê Tirkî çiqa qeseybîyênê, çend tênî yê Kirmancu, Kurmancu mabênê xo de Tirkî qesey kerdênê? Gumanê ma hênîyo ke zaf senik bî. O waxt kî  zonê ma yasax bî hama keşî gos ro nênênê ser oncinay kî zonê xo qesey kerdênê.

Sarê Desimî Xizir ra, Duzgı ra, Jelê ra, Muzur Babayî ra hez keno.  Ma vanîmê  o ki hênîyo  zonê cerçegu  zonê  Kimancîyo,  zonê xo re wayîr vecîmê Çê dê, cade de veyvu de, cınaza wederdenê de , cem u cemat de bêrê zonê xo de qeseykîmê.  Kîlito kı ma xo destîya sano zonê xo, bêrê têpîya ebi xo deştî  yakîmê, mobetê ma mobetê Kirmancîye bo. Mevindîmê mektebu ra zonê ma de  wendenê  biwajîmê

HER AĞAÇ KENDİ KÖKLERİ ÜZERİNDE BÜYÜR

Mezopotamya diller ve halklar bahçesidir. Bu kültürel zenginlik tüm insanlığın ortak değerleri olarak kabul görür. Ama ne yazık ki bu topraklarda yüz yıllardır konuşulan diller, devletler eliyle ya yasaklandı ya da asimilasyoncu politikalarla yok edilme noktasına getirildi. Türkiye ise bu inkâr ve asimilasyoncu politikaların yoğun uygulandığı bir ülke oldu. ‘’Tek dil, tek din, tek millet’’ şiarı, halklar bahçesi Anadolu’yu çoraklaştırdı; kültürel erozyon devam etmektedir. Cumhuriyetin kuruluşundan başlamak üzere, uzun yıllar, başta Kürdi diller olmak üzere bölgede konuşulan bütün dilleri yasakladılar.

Oysa dil bir toplumun hafızası, tarihi, sanatı ve halk olma gerçeğidir. Dahası dil bir halkın sosyal harcı ve onu bir arada tutan kültürel tutkalıdır. Ulus devletler bu çoklu bileşkeleri asimilasyona tabi tutup, kendi tekçi ulus anlayışı kalıplarına oturtmaya çalıştı. Yaratılan tekçi ulus paradigması, resmi dilin dışında bir başka dile tahammül göstermedi.

Coğrafyamızda konuşulan dillere ve inançlara karşı gösterilen tahammülsüzlüğün somut örneklerinden biri hiç kuşkusuz Dersim’dir.1938 Soykırımında jenosid (soykırım) uygulanan yöreye, akabinde de yoğun bir etnosid (kültürel kırım) programı uygulandı. Dersime sel seferleriyle gelenler, insanına ömür biçtikleri gibi diline de ömür biçmişlerdi. Dersimlilerin dilini (Kırmancki ve Kurmanci) konuşamaz hale getiren sistem, onun yerine kendi dilini tahkim etme uğraşını verdi, veriyor.

Dil bir insanın doğuştan sahip olduğu temel bir insan hakkıdır. Dil için icazet alınmaz. İnsan kendi doğallığında yaşadığı sürece de var olur. Bu varoluş o dilin sanatını, edebiyatını,  mitolojisini zinde tutar ve kültürel olarak zenginleştirir. Ama bugün Dersim de anadil konuşulamaz hale gelmiştir. Sokağın dili tamamen Türkçeye evirilmek üzere. Öyle ise kaybolmaya yüz tutmuş olan dilimizi yaşatmak adına evde, sokakta, alışverişte, kısacası yaşamın her alanında dilimizi konuşalım. Gelin Kırmancki’yi (Zazaki), UNESCO’nun ‘yok olma tehlikesi altındaki diller’ grubundan çıkaralım. Gelin Dünya Anadil Günü olan 21 Şubatı buna bir milat sayalım ve yüzümüzü dilimize, anadilimize, dillerimize dönelim.

Dersim Araştırmaları Merkezi