Kürt sorunu, yıllardır siyasi, sosyal ve kültürel boyutlarıyla dünya gündeminde yer alan karmaşık bir meseledir. Sinema, bu sorunu bireysel hikâyeler, tarihsel gerçekler ve sembolik anlatımlarla ele alarak izleyiciye farklı perspektifler sunar. İşte Kürt kimliği, mücadelesi ve yaşanan acıları en çarpıcı şekilde yansıtan filmler:
🎞️ 1. Yol (1982)
-
Yönetmen: Şerif Gören & Yılmaz Güney (senaryo ve yönlendirici)
-
Oyuncular: Tarık Akan, Halil Ergün, Şerif Sezer
-
Konu: Cezaevinden izinli çıkan beş mahkûmun Türkiye’nin farklı bölgelerindeki dramlarını anlatır. Kürt karakter Seyit Ali’nin karısını töre gereği öldürmeye zorlanışı filmi Kürt sorununa taşır.
-
Özellik: Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazandı. Kürt kimliği, feodal yapı ve devlet baskısını iç içe işler.
-
Not: Filmin bazı bölümleri Kürtçe çekilmiş ancak dönemin sansüründen dolayı çıkarılmıştır.
🎞️ 2. Güneşi Gördüm (2009)
-
Yönetmen: Mahsun Kırmızıgül
-
Oyuncular: Mahsun Kırmızıgül, Demet Evgar, Altan Erkekli
-
Konu: Güneydoğu’da yaşayan bir Kürt ailesinin köy boşaltmaları sonrası büyükşehire göç etmesini, orada yaşadığı kimlik ve kültürel çatışmaları işler.
-
Özellik: İlk kez bir ana akım Türk filminde Kürtçe diyaloglara ve Kürtlerin yaşadığı acılara bu denli açık şekilde yer verildi.
-
Tepki: Hem övgü hem eleştiri aldı; ama Kürt sorununun halk düzeyindeki yansımalarını gözler önüne serdi.
🎞️ 3. Min Dît – Gördüm (2009)
-
Yönetmen: Miraz Bezar
-
Oyuncular: Senay Orak, Muhammed Al, Hakan Karsak
-
Konu: Diyarbakır’da anne babaları JİTEM tarafından öldürülen iki küçük kardeşin sokakta yaşam mücadelesi.
-
Özellik: Tamamı Kürtçe çekilen ilk filmlerden biridir. JİTEM, faili meçhuller ve devlet şiddetini çocukların gözünden anlatır.
-
Ödüller: Uluslararası birçok festivalde ödül aldı.
🎞️ 4. Bahoz – Fırtına (2008)
-
Yönetmen: Kazım Öz
-
Oyuncular: Murat Yıldırım, Fırat Ayverdi
-
Konu: 1990’larda üniversiteye gelen Kürt gençlerin politikleşmesi, öğrenci hareketleri ve kimlik arayışı.
-
Özellik: Kazım Öz’ün özgün sinema diliyle Kürt gençliğinin radikalleşmesini, kimlik mücadelesini içerden bir gözle anlatır.
-
Not: Film politik sebeplerle uzun süre Türkiye’de gösterim zorluğu yaşadı.
🎞️ 5. Press (2010)
-
Yönetmen: Sedat Yılmaz
-
Oyuncular: Aram Dildar, Öznur Kula, Erdal Yıldız
-
Konu: 1990’larda Diyarbakır’da yayın yapan Özgür Gündem gazetesinin çalışanlarının baskılarla, tehditlerle, suikastlarla mücadelesi.
-
Özellik: Gerçek olaylara dayanır. Basın özgürlüğü, Kürt gazetecilerin çilesi ve devlet şiddeti üzerine çarpıcı bir anlatı.
🎞️ 6. Zer (2017)
-
Yönetmen: Kazım Öz
-
Oyuncular: Nik Xhelilaj, Güler Ökten
-
Konu: New York’ta büyümüş bir gencin, büyükannesinin bir Kürt ezgisi olan “Zer”in izini sürerek Dersim’e gelişi ve orada Dersim Katliamı’nın izlerini keşfetmesi.
-
Özellik: Film sansüre uğradı; bazı sahneleri kesilerek gösterime girdi. Kürtlerin tarihsel belleğiyle yüzleşmesini sağlar.
🎞️ 7. 14 Tîrmeh – 14 Temmuz (1994)
-
Yönetmen: Hiner Saleem
-
Oyuncular: Kürt mahkumlar, sivil oyuncular
-
Konu: 1982’de Diyarbakır Cezaevi’nde 14 Temmuz Ölüm Orucu’na yatan siyasi mahkumların direnişi.
-
Özellik: Kürt halkının 1980 darbesi sonrası yaşadığı cezaevi zulmünü anlatır.
-
Dil: Kürtçe / Türkçe / Fransızca
🎞️ 8. Before Your Eyes – Gözlerinin Önünde (2009)
-
Yönetmen: Miraz Bezar
-
Konu: Yine çocuk karakterler üzerinden Kürt sorununun travmalarını anlatır.
-
Not: “Min Dît” ile birlikte düşünülmelidir. Bu tarz filmler travma sineması kategorisine de girer.
🎞️ 9. Mem û Zîn (1992)
-
Yönetmen: Ümit Elçi
-
Konu: Ehmedê Xanî’nin klasik Kürt aşk hikâyesi olan “Mem û Zîn”in sinema uyarlaması.
-
Özellik: Sembolik anlatımıyla Kürt halkının aşk, ayrılık, yasak ve bölünmüşlük kaderini işler.
🎞️ 10. Bakur – Kuzey (2015)
-
Yönetmen: Çayan Demirel & Ertuğrul Mavioğlu
-
Konu: PKK gerillalarının dağdaki yaşamını, gündelik hallerini ve savaşa bakışlarını içeriden anlatan bir belgesel.
-
Özellik: Türkiye’de ilk kez bir PKK gerilla kampına kamera giriyor.
-
Yasak: Türkiye’de gösterimi yasaklandı, yönetmenleri hakkında davalar açıldı.
🎞️11. Klamek Ji bo Beko (Şarkı Beko İçin) (1993)
- Yönetmen: Nizamettin Arıç
- Ülke: Türkiye / Suriye
- Konu: Türkiye’deki Kürtlerin maruz kaldığı baskıları, bir çocuğun gözünden anlatan ilk Kürtçe uzun metrajlı film. 1990’larda köy boşaltmaları ve zorunlu göç temasını işler.
- Öne Çıkan Özellik: Cannes Film Festivali’nde gösterilen ilk Kürt filmidir.
🎞️12. Turtles Can Fly (Kaplumbağalar da Uçar) (2004)
- Yönetmen: Bahman Ghobadi
- Ülke: İran / Irak
- Konu: Irak Kürdistanı’nda yaşayan çocukların, Saddam rejimi ve savaşın gölgesindeki hayat mücadelesi. Mayın temizleme işinde çalışan çocukların masumiyeti ile savaşın acımasızlığını yan yana getirir.
- Ödüller: Berlin Film Festivali’nde Crystal Bear Ödülü.
🎞️13. My Sweet Pepper Land (Tatlı Biber Diyarım) (2013)
- Yönetmen: Hiner Saleem
- Ülke: Fransa / Irak
- Konu: Irak Kürdistanı’nda bir kasabada geçen film, kan davaları ve ataerkil yapıya karşı mücadele eden bir öğretmen ile polis memurunun hikâyesini anlatır.
- Tema: Modernleşme ile gelenekler arasındaki çatışma.
