Çekirdek Aile:
- Anne → Da, Dê, Dayê, Dadê, Yadê
- Baba → Bav, Bab
- Çocuk → Zaro (genel), Kur (erkek), Keç (kız)
- Kardeş → Bira (erkek), Xwîşk/Xweh (kız)
Büyükler:
- Dede → Bapîr, Kal, Kalik
- Nine → Dapîr, Pîrik
- Büyükbaba → Bapîr
- Büyükanne → Dapîr
Amca/Dayı Tarafı:
- Amca → Ap, Mam
- Dayı → Xal
- Amca eşi → Jinap, Jinmam, Amoj
- Dayı eşi → Jinxal, Xalojin
- Amca çocukları → Pismam/Kurmam (oğul), Dotmam/Keçmam (kız)
- Dayı çocukları → Kurxal (oğul), Keçxal (kız)
Teyze/Hala Tarafı:
- Teyze → Met
- Hala → Xaltî
- Teyze çocukları → Pisxaltî (oğul), Keçxaltî (kız)
- Hala çocukları → Kurmet (oğul), Keçmet (kız)
Evlilik Yoluyla Akrabalık:
- Kayınvalide → Xesî, Xwesû
- Kayınpeder → Xwezûr
- Görümce/Yenge → Jinbira
- Baldız → Jinxwîşk
- Kayınbirader → Şûbira
Özel Durumlar:
- Süt kardeş → Biraşîr (erkek), Xwehşîr (kız)
- Üvey akraba → Marî (örn. Damarî – üvey anne)
- Yeğenler:
- Xwarzî (erkek kardeşin oğlu)
- Xwarzê (erkek kardeşin kızı)
- Birazî (kız kardeşin oğlu)
- Birazê (kız kardeşin kızı)
Hitap Şekilleri:
- Anneciğim → Yadê, Dayê
- Babacığım → Yabo
- Kızım → Keça te, Qîza te
- Oğlum → Kurê te
- Kardeşim → Birayê min (erkek), Xweşika min (kız)
Önemli Not:
Kürtçenin farklı lehçelerinde (Kurmanci, Sorani, Zazaca) bu terimlerde küçük farklılıklar olabilir. Örneğin:
- Kurmanci’de “anne” genellikle “Dayê”
- Zazaca’da “Dê” veya “Da” olarak kullanılır.
Kullanım Örnekleri:
- “Dayê min ji Mêrdînê ye” → Annem Mardinlidir
- “Bapîrê me 85 salî ye” → Dedem 85 yaşında
- “Ez bi xwarzîyên xwe re diçim dibistanê” → Yeğenlerimle okula gidiyorum
Bu sözlük, Kürt aile yapısını anlamak ve akrabalık ilişkilerini ifade etmek için temel bir rehber niteliğindedir. Aile bağlarının son derece önemli olduğu Kürt kültüründe bu terimler günlük hayatta sıkça kullanılır.
