Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ve Suriye geçici yönetimi, Kuzey Doğu Suriye’de, Haseke vilayetinin El-Hol kasabasındaki ceza kampında tutulan Suriye yurttaşı IŞİD’liler ve ailelerinin Şam yönetimi tarafından devralınması konusunda anlaşmaya vardı.
Anlaşma, Şam ve Kuzey Doğu Suriye’deki Kürt ağırlıklı yönetimin birleştirilmesine dönük baskılarla eş zamanlı olarak gerçekleşti.
Heyet-i Tahrir’uş Şam (HTŞ) önderliğindeki yeni Suriye geçici hükümeti El-Hol kampında tutulan çoğunluğu IŞİD’li militanların eş ve çocuklarından oluşan 37 bin kişi arasındaki Suriyelileri kamptan çıkartarak kendi sorumluluğu altına almayı kabul etti.
SDG anlaşmayı doğruladı
Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi’nden Şeyhmus Ahmed’in euronews’a verdiği bilgiye göre, pazartesi günü yerel yöneticiler, Şam temsilcileri ve IŞİD ile savaşan ABD önderliğindeki uluslararası koalisyon temsilcilerinden oluşan bir heyet arasında gerçekleşen görüşmelerin ardından anlaşmaya varıldı.
Anlaşma kapsamında El-Hol’de tutulan yaklaşık 9 bin IŞİD’li ve ailelerinin Şam denetimindeki bölgelere gönderilmesi hedefleniyor.
Ahmed, Şam’ın gelecekte kampın kontrolünü tamamen devralıp almayacağı konusundan söz edilmediğini söyledi.
Daha önce oluşturulan bir mekanizmayla El Hol’deki Suriyelilerden ülkenin SDG kontrolündeki bölgelerinden gelenlerin yaşam alanlarına geri dönüşlerine izin verilmiş ve toplumla yeniden bütünleşmelerine yönelik merkezler oluşturulmuştu.
Ancak, Beşar Esad rejimi Aralık’ta devrilene kadar 13 yıl süren iç savaş boyunca Suriye’nin geri kalanında böyle olmadı.
ABD, uzunca bir süredir ülkeleri, İslamcı radikalizmin üreme alanı olarak tanımlanan El-Hol ve daha küçük ölçekli Roj kamplarında tutulan yurttaşlarını geri almaya çağırıyordu.
Son yıllarda Irak’ın yurttaşlarının çoğunu geri almış olmasına karşılık başka pek çok ülke buna yanaşmadı.
‘Kamp Şam’a devredilmeyecek’
Kampın Şam yönetimine devredileceği yönündeki haberleri yalanlayan yetkili toplantıda başka konunun görüşülmediğini söyledi.
El-Hol kampı hakkında
Suriye’nin kuzeydoğusunda, Haseke vilayetinin doğusunda, Irak sınırına yaklaşık 14 kilometre mesafedeki büyük mülteci ve gözaltı kampı El-Hol, iç savaşın sürdüğü yıllar boyunca, hem savaş mağdurlarının hem de daha çok IŞİD’lilerin aileleriden oluşan sivillerin toplandığı bir merkez haline geldi.
Kamp ilk kez Körfez Savaşı sonrası Iraklı mültecileri kabul etmek amacıyla açılmıştı. 2003 Irak Savaşı sonrası bir kez daha mültecilere açıldı. 2016-2019 arasında IŞİD’in yenilgiye uğratılmasıyla hem çatışmalardan kaçan siviller hem de IŞİD’lililerin aileleri buraya sevk edildi.
Kampın 2023 itibariyle 50-55 bin arasında tahmin edilen nüfusunun, yakklaşık 30 binini Iraklılar, 18 binin’ni Suriyeliler ve 10 bin dolayındakileri “üçüncü ülke yurttaşları” (yani Avrupa, Asya, Afrika ülkelerinden gelen IŞİD bağlantılı kadın ve çocuklar) oluşturuyordu. Iraklılar’ın önemli bölümünün ayrılmasından sonra kampın nüfusunun 40 bin dolayında olduğu varsayılıyor.
Kamptaki özel alanda yalnızca yabancı uyruklular tutuluyor.
Kampta IŞİD’e bağlı kadınların örgütlenmeyi sürdürdüğü, çocukların radikalize edildikleri ve infazlar gerçekleştirdiği belgelendi. 2021’de 90’ı aşkın kişi kamptaki şiddet olaylarında öldürüldü. Kampta fiili bir “gizli IŞİD şeriat polisi” yapısının çalıştığı rapor edildi.
El-Hol’de temel sağlık, gıda, hijyen ve eğitim hizmetleri yetersiz. Özellikle çocuklar yetersiz beslenme ve bulaşıcı hastalık riski altında. BM ve UNICEF, kampı “çocuklar için dünyanın en tehlikeli yerlerinden biri” olarak tanımlıyor.
Üçüncü ülke yurttaşlarının (özellikle Avrupalı kadınlar ve çocuklar) geldikleri ülkelerce geri alınmaması nedeniyle kamp bir “süresiz gözaltı” bölgesi haline geldi. Öte yandan hukuksal belirsizlikler nedeniyle çoğu kamp sakini için hukuksal yargılama süreci işletilemiyor.
ABD, BM, Uluslararsı Kızılhaç ve çeşitli insan hakları kuruluşları, kampın kapatılması ve sorumluların uluslararası hukuk çerçevesinde yargılanmasını savunurken özellikle Avrupa ülkeleri, yurttaşlarını geri almamakta ısrarlı. Kimi ülkeler (örneğin Kazakistan, Özbekistan) de kadın ve çocukları geri alıp rehabilitasyon programları uyguluyor.
