Gule ile Sinem masalına, Raa Heq inancıyla bakmak

Masalın kahramanı olan “Kotan” padişahın üç oğlundan en küçük olanıdır. Masalımızın ilk aşamasında, masal kahramanımız yurdundan ayrılıp yola çıkar. Az gider, uz gider sonunda bilmediği bir uzak ülkede çıkar.

Rüyasında görüp gönül verdiği ve arayışa çıktığı kız bu uzak ülkenin padişahının kızıdır. Kızı isteyen her kişiden padişahın üç isteği vardır. Bu istekler için evet deyip istekleri yerine getiremeyenlerin kellesi vurulur. Anlaşma böyledir. Bu maceraya atılmaya ya kimse yanaşamaz. Ya da yanaşan olursa da yolculuktan dönemez. Artık esas yolculuk başlayacaktır. Bu aşamada, padişahın kızı ile evlilik emeline ulaşmak üzere kahramanımız maceraya çağırılır.

Hedefe ulaşmasını engelleyici kötülük ve zorlukların ortaya çıkmasıyla kahramanımız için mücadele başlar. Kahramanımız hiçbir riske aldırmadan şartları kabul eder ve yolculuğa koyulur. Bu yolculukta kahraman, ulaşacağı üç istek için üç yolculuğa çıkar ve her yolculukta birçok zorlukla karşılaşır. Başından birçok macera geçer.

Her seferinde yaşlı ak sakallı dedenin (Kalê Roc u Sewe) yol göstericiliği ile bütün güçlüklerin üstesinden gelir. Her defasında kahramanımız bir ödül ile döner ve her döndüğünde hem sosyal açıdan hem de psikolojik açıdan eskiye oranla daha da gelişmiş ve olgunlaşmış olur. O bilinmeyen uzak ülkeden getirdiği ödüller de kahramanımızın geçirdiği değişimi sembolize etmektedir.

Kahramanımızın gittiği ilk ülke; yedi dağın ardında kırkı içeride kırkı dışarıda, gözü açık uyuyan zebanilerle korunan bir kaledir.

İkinci ülke de yedi dağın ardında, ayakta uyuyan kırk zebani tarafından korunan peri padişahının kızının köşküdür.

Üçüncü ülke ise; gidilir gidilmez yolun iki defa yedi dağ ardında kalan, cinler tarafından korunan bir kaledir.

Masal kahramanımız oralarda birtakım kişiler (zebaniler, cinler) ve zorluklarla karşılaşır. Bu kişilerle tanışması, uzlaşması, zorlukları yenmesi ve bütün kötülüklerle başa çıkarak “ağlayan nar ile gülen elmayı”, “altın kafesteki altın kuşu”, “Sinem ile Gule’nin öyküsünü” öğrenip dönmesi kahramanımızın aşama geçirmesini sağlamaktadır. Zeycan ödülü ile söz konusu olan ise, sosyoekonomik ve psikolojik yönden genel bir gelişmedir. İnsanı kâmil mertebesine ulaşmış olmasıdır. Kahramanımızın zebaniler, ejderhalar, cinler ve peri kızı ile karşılaşıp zor bir mücadeleden sonra onlarla başa çıkmasıyla anlatılmak istenen, toplumdaki bireylerin de egolarıyla yüzleşmesi ve onu aşarak bütünlük haline ulaşmalarıdır.

Masalımızdaki Kalê Roc u Sewe, Xızır’dır. Üç zorlu yol “Raa Heq’in” makamlarıdır.

Kotan’ın seferi maddi anlamda bu üç tehlike dolu yoldan geçerek gerçekleşmemiştir. Aksine onun yolculukları köşklerde, derelerde, ormanlarda, dağlarda, kanyonlarda, “…manevi kalelerde gerçekleşen Batıni bir seferden ibarettir. Kahramanımız Kotan yerine getirdiği üç şart sonrası Zeyacan’ına kavuşacak ve dönüş aşaması yaşanmış olacaktır. Bu dönüşte Kotan hem sosyal hem de psikolojik yönden gelişme kaydetmiş “insanı kâmil” seviyesine ulaşmıştır. Yolculuğu esnasında kendine rehberlik eden, ona doğru yolu, Raa Heqi gösteren Xızır’ı (Kalê Roc u Sewe) tecrübe etmiştir.

Masalımızdaki Kalê Roc u Sewe kahramanımızın manevi uyanışını kolaylaştıran, ona yol gösteren bir işlev üstlenir. O bir rehberdir. Eğer Kalê Roc u Sewe olmasaydı kahramanımız Kotan ne ağlayan nar ile gülen elmaya ne altın kafesteki altın kuşa ne de Sinem ile Gule’nin sırrına sahip olabilirdi. İlk yolculuğunda Kotan’ın Zebanilere nasıl yaklaşacağını, onları nasıl uyutacağını, ikinci yolculuğunda yine zebanilerden nasıl kurtulacağını, köşkün kapısını nasıl açabileceğini; peri kızının güzelliğine kendini kaptırmaması için nasıl davranacağını, üçüncü yolculuğunda cinlerden ve Sinem’den neler yaparak kurtulabileceğini hep mürşit (Kalê Roc u Şewe) izah edecektir.

Masalı Kırmancki dinlemek için tıklayın

Kaynak: Bir Dersim-Zaza Masalı Olan “Gule Be Sinemi Ra” (Gule ile Sinem) Masalının Jung’cu Psikoanalitik Çözümleme Denemesi- Hıdır Eren/Özlem Eren

Derleyen: Müjgan Halis