Anomi kavramı kısaca; derinden hissedilen bir amacın yokluğu, kişinin çevresine ve dostlarına yabancılaşması olarak hatta anlamsızlık hastalığı olarak tanımlanabilir. Psikologların bu kısa tanımının yanında Ana Britannica ansiklopedilerinde anomi şöyle yer alır; toplumda ya da bireyde ölçü ve değerlerin çökmesi ya da amaç ve ülkü yoksunluğunda oluşan dengesizlik durumu. Toplumsal bir sistem anomi durumunda olduğunda ortak değerler ve anlamlar ne eskisi kadar anlaşılıp benimseniyor ne de onların yerine yeni değerler ve anlamlar konulabiliyor demektir. Böyle bir toplumda bir çok birey işe yaramazlık duygusu, amaçsızlık, duygusal boşluk ve umutsuzlukla tanımlanan bir psikolojik duruma itilir. Herhangi bir şey için çaba göstermek artık yararsız sayılır; çünkü ne için çaba göstermek gerektiğinin kabul edilmiş bir tanımı yoktur.
Ana Britannica’da anomiye ilişkin yaptığımız bu uzun alıntıyı düşündüğümüzde yaşadığımız ülke ve özelde de Dersim’in bugünkü gerçekliğini anlamak açısından önemli bir veri sunuyor.
Dersim’in bugünkü toplumsal ve siyasal durumu tüm Dersimliler ve dostlarını derinden üzmektedir. Çünkü Dersim ödediği bedeller, çektiği acılar kadar tarih boyunca oluşturduğu direngen ve mücadeleci kimliğiyle de semboldür. Bugün yaşanan durağanlık ve herkesin şikayetçi yaklaşımı kimliğiyle örtüşmüyor.
Bir sorunu çözmek önce doğru analiz ve tespit gerektirir. Bunun için de Dersim’in bugününü anlamak istiyorsak doğru analiz etmeliyiz ki çözümü bulalım.
Toplumlar canlı organizmalardır. İçerden ve dışardan yapılan müdahaleler ile ortaya çıkan durumlar toplumu derinden etkiler. Toplumları oluşturan bireylerin duruş, yaklaşım, amaç ve pratikleri toplumu ileri taşır ya da durağanlığa sürükleyip çözüm üretilmediğinden çürümeye, bozulmaya yol açar. Toplumun birlikteliği amaçlar ve değerler üzerinden şekillenir. İnançsal, toplumsal, siyasal değerler toplumu şekillendirip bir arada tutar. Toplumun amaçlarını gerçekleştirmek ise ona öncülük eden inançsal, siyasal kanaat önderleri ile olur. Bu kesimler toplumun öncüsü olarak ortak değerler ve amaçlar doğrultusunda yürütürler. Bu kesimlerin öncülük noktasındaki yetmezlik ve yetersizlikleri toplumun ilerleyişini yavaşlatır ama durdurmaz. Çünkü toplum kendi dinamikleriyle yeni öncüsünü yaratır. Toplumun öncüsüz kalması durumunda yeni öncüler çıkarma gücü amaç ve değerlerinin güçlülüğü ile buna ulaşma umududur. Toplumun umudu kırılmış ve amaç, değerleri silikleşmiş ise toplumsallık zayıflar. Umudu, amaçları, değerlerini yitirmiş toplumun kendi dinamikleriyle öncü çıkarması ise mümkün değildir.
Toplumun ve bireyin amaçsızlık, değersizlik, inançsızlık ve umutsuzluk içerisine girdiği dönemler egemenler için fırsat olur. Çeşitli politikalarla yaratmak istedikleri bu psikolojik durumu yakaladıklarında boş durmazlar. Çeşitli tarz ve yöntemlerle saldırılarını derinleştirir ve toplumu çöküşe sürüklerler. Yarattıkları işbirlikçilik ve toplumun zorlandığı başta ekonomik alan olmak üzere toplumsallaşmayı var eden değerlere saldırılarını yoğunlaştırırlar. Bireyciliği öne çıkarır ve topluma ve topluma değersizleşmeyi dayatan egemenler sonuç isterler. Değerlerini yitiren, amaçsız kalan, umudunu yitiren birey ve toplumda oluşan güvensizlik ise bireysel kurtuluş fikrini öne çıkarır. Toplumsallaşma yitirildikçe egemen politikalara boyun eğme artar ve onun zihniyetine teslim olunur.
Dersim’in bugünkü durumunun toplumsal boyutunu iyi değerlendirmek gerekiyor. Dersim bugünkü duruma kendiliğinden gelmedi. Yakın geçmişe baktığımızda bu süreci geliştiren egemen politikaları görür ve durumu daha iyi anlayabiliriz.
Egemenler Dersim toplumunu iyi analiz ettikleri için uzun bir sürece yayılmış ve geçmişten dersler çıkararak daha sinsi ve ince politikalara yöneldiklerini görüyoruz.
Dersim’deki demokratik güçlerin halklaşması ve türlü eksikliklerine karşın aktif konumu beraberinde başta siyasal alan olmak üzere tüm alanlarda özgüven, inisiyatif kazanmasını sağlamıştır. Bu gelişim süreci Dersim’in tarihiyle değer kimliğiyle buluşmasını, öze dönüşte mesafe almasını sağlamıştır.
Egemenler Dersim’de gelişen demokratik muhalefeti sindirmek, öncüsüz bırakmak ve halkla bağlarını koparmak için büyük bir saldırı başlattı. Belediyeye kayyum atanması, demokratik parti ve kurumların yöneticilerine dönük gözaltı, baskı ve tutuklamalarla demokratik alan işlevsizleştirilmeye çalışıldı. Süreklilik gösteren bu baskılama politikasının ardından Dersim’de her türlü demokratik eylemlilik çeşitli bahanelerle yasaklandı ve Dersim adeta sessizliğe mahkûm edilmeye çalışıldı. Uzun vadeli bu stratejiden kısmen sonuç alındığı da aşikârdır.
Demokratik alanda yaratılan boşluğu egemenler halkla bire bir ilişkilenme ve işbirlikçiler üzerinden doldurmaya çalıştı. Ekonomik anlamda yoksul olan halka iş, aş vb. vaatlerde bulunarak kazanılmaya çalışıldı.
Topluma dayatılan ideolojik ve ekonomik şiddet ile beraber başta cem evleri olmak üzere inanç kurumları üzerinden halk anti demokratik uygulamalara tarafsız kılınmaya, duyarsızlaştırılmaya çalışıldı. Tügva ve tarikatlarla Dersim’de taban tutulmaya çalışıldı. Demokrasi güçleri baskılanınca açığa çıkan ve cüret kazanan sistem işbirlikçileri Dersim’in değerlerini tartıştırmaya ve halkın yoksulluğunu kullanarak halkı sisteme kanalize etmeye çalıştılar.
Çok özet olarak verdiğimiz bu başlıklar yanında son 6-7 yılda birçok devlet uygulamasına şahit olduk. Toplum öncüsüz bırakıldı, umutları kırıldı, değersizleştirme ve çürütme siyaseti öne çıktı. Toplum geleceğe olan güveni dayanışma ve direnme kültüründe kırılma yaşadı. Özellikle gençlik de açığa çıkan bu durum toplumun geneline yansıdı. Anomi tanımının özellikleri Dersim toplumunda belirgin olarak ortaya çıktı.
Bugün yapılması gerek ise öncelikle durumun doğru tespitini yapmaktır. Dersim geçmişte de benzer süreçlerden geçmiştir. Bu anlamda kesinlikle moralsizlik ve umutsuzluk yaşanmamalıdır. Dersim halkı geçmişte olduğu gibi bugün de kendini var eden değerleri yeniden canlandıracak ve kendine yakışanı yapacaktır. Umutsuz olmaya hiç gerek yok zira Dersim toplumu değerlerini bedellerle yaratmıştır ve kolay kolay vazgeçmez. Varsın birileri bu geçici durumun üzerinde ikbal avcılığına soyunup, kendine rant devşirmeye çalışsın. Gün gelir Dersim halkı Dersim’i bitirmeye çalışan bu kemirgenlere en güzel cevabı verir.
