DAİMİ DOĞAN
Hawar Tornêcengî 1984 ra hata na waxt, zon û zagonê ma serî kitabê de qiymetîn ardê meyda. Hetê ra kî şîîrê rindekî nusnê, tayê perlodawû de emeg do, tayê weşanxaneyû de raştkerdoxên kerda, tayê waxt kî komelû de qursê kirmanckî/zazakî dê. Hefteyo verên di kitabanê xo ra reyna xo ard ma vîrî. Kitabo jû; “Sanıkê Dêrsımi”, kitabo bînî kî “Lawıkê Dêrsımi yê Esq u Sewda.” Nê kitabî hurdemîna kî Vejîyayişê Tîjî ra vejîyê. Hawar Tornêcengî (İmdat Yıldız), Serra 1957ine de Dêrsim/ Pulêmurîye de/Pirdosûr, Harşîya Lolû (Kovuklu) de amo dîna. Mektebo verên dewe de, mektebo wertên Pırdosur de, mektebê zenate kî Erzigan de wendo. Serra 1977ine de welat ra vejîyo, amo Almanya. Kitabê xowo verênî “Dêrsım de Düay, Qesê Pi-Khalıkan, Erf u Mecazi, Çıbenoki, Ğeletnayêni” serra 1992ine de eve alvozunê xo: Mustafa Duzgıni u Munzur Comerdi pia vetê.
Îyê ke alaqadarê zon û zagonê pêro zanêne ke zon ke vame, ravêr; Lawikî, sanikî û vateyê verêni yenê ra aqilê însanî. Kitabo “Sanıkê Dersımi” de 750 pelge û 169 sanikû xo rê ca dîyê. Jêderî hetê Pulêmurîye ra yê. Nustox na kitabî ser o 1985ine ra hata nat gurîyo. Nara ravêr helbet sanikî serî zaf kitabî vejîyayî û zaf perlodû de nusnayî. Hama sanikû sero gurenayişê nîyanên nêvirajîbî. Çi ke na kitab de derga derg 169 sanikî estê. Helbet Dêrsim mekanê sanikûn o. Vatêna nustoxî ra hazarî ra jêde beno ke sanikî vajîyê. Hama nîya xondê sanikû arêdayene helbet zaf serrû emeg vazeno. Tayê sanikû de însan, tayê sanikû de heywanî, theyr û turî, tayê waxtî kî milaketî, dêvî têare der ê. Sanikû de helbet raştîye nêramîna, hama pêroyîne de rindîye, rindekîye, weşîye ser o dersî estê. Sanikû de waxtê verênî ra hata na dem; fikirîyayişê qomî esto. Tayîne de feqirîye, tayîne de dewlemendên, tayîne de welatperwerîye, tayîne de esq, tayîne de dismenê xayînî estê. Sanikî, guman çîn o ke jêderî domanû rê qesey benî. Na sevet ra jêderî ebe rindîye û miradê domanû ra qedînê. Sanikî helbet waxto verênî de jêde şîkîyê ra cuanîkû û pîrûkû. Her dewe de, her çê de jû sanikkere bîbî. Tayê, domanî fîtene huyayiş, tayê waxt kî tersnêne. Ewro endî her çî vurîyo helbet, hama cayê sanikû hona her çê de ebe tirk bibo kî esto û bine berjênê pêro domanû de xo rê ca vênenê. Henî omid ken ke na kitab kî çêyê heme kirmancû de bine balîşna pêro domanûnê ma de, roze xo rê ca bîcero. Çike sanikû de xeyal ke mebo qe nêbeno. (Na ki sanika mi bibo.) Jû qomî ke xeyalê xo kerd vîndî endî o kî nêbeno. Helbet se keme, çitur keme nêzanen, hama ravêr gereke zonê xo domanûnê xo rê salix bidayîme.
Kitabo; “Lawıkê Dêrsımi yê Esq u Sewda” (Zon: zazaki/kırmancki) 689 beste û 870 pelge ra amo meyda. Na kitab de namê 340 Sayir u Hunerberzu, tayê ebe bîyografî ca do ci. Lawikî û kilamî bêguman weşîya qomû de zaf qiymetin ê. Çike nê, kamjî serre de bena bibe her dem fekê însan der ê. Domanî, cêncî, kokimî, cênî, camordî her kesî kî gosdanê, hetera kî vanê. Helbet zonê ma ke hona payra wo tenê kî xêrê lawikû û kilamû ra wo. Tayê esq û sewda, tayê dezû, tayê kî çêf serî vajîyê. Dêrsim de vatoxê lawikî jêderî hetê ra kî saîr bîyê. Çike saîr zerrîya xo berkeno, erzeno wertê qomê xo. Na sevet ra wo ke weşîya qomû de çike bîyo saîrû, hunermendê lawikû û kilamû ê pêro ardera zonî. Nika xeylê cencê ma lawikû û kilamû vanê, helbet no zaf karo de rindek o, hama gereke ravêr zonê xo rindek bimusê. Çike înû ke qese û qeyde de xeletîye ke kerde, a xeletîye bena vila, jû waxt ra dima hurenda qesê raştî cêna. Nustoxê kitabî 1985ine ra hata nat, lawikû û kilamû dima bîyo. Na kitabî de hem sayîrê khanî hem kî sayîrê newî têareder ê. Na kitab de name sayîrû û şînatkarû, bîyografî û lîsta lawukû ebe ûsulê A-B-C rez bîyê û amê nusnayene.
Bira Hawar Tornêcengî wes û war bo. Emegê xo hêçe meşêro.
Kitabê Hawar Tornêcengî yê verênî:
