Asîmîlasyonî 38 ra dima helvet nêqedîyê, hama Derbeya 12 êlule ra dima oncîya jêdîyê. Viraştoxê derbeyî, 1982ine de generalo taqawut Kenan GüvenDersîm rê kerdo walî. Helvet tayîne ci ra pers kerdo: “Çayê zovîna cayî nêşîya ke ama Dersîm? Cavê Kenan Güven her çî keno eskera: “Miradê mi, sima tirk-misliman kerdene yo.” Oncîya jû roportajê xo de ey de Dersîmîjû pêroyîne bêdînên ra name keno. Turgut Özal ke ameyîbî Dersîmî ey kî nîya vatibî; “Sima sima bê bipiloşîyê layê Heqî. Jûbîyêna xo vînd mekerê. Eke nîya nêkerd benê vîndî, sonê. Kitavê ma naye vano.”[Mesut ÖZCAN, Yola Düşen Karanlık Belgeseli Bölüm 1, Can tv 04.05.2020]
Hata ke Kenan Güven nêamebî Dersîm, teyna jû Liseya Îmam- Hatîp bîbîye. Na kî Pêrtage de bîye û jêde wendekarî çîn ê bî. Kenan Güvenî ra dima hem lîseyê Îmam-Hatîpî virajîyayî, hem kî her ca de qursê Quranî kerdî ra. Dersîm ra 5000 domanî kerdî arê û berdî tever de dayî wendêne. Ters ver ra, xebera ma û pîyû bîla nêbîya ke berdê kotî. Vatena sahadû ra; tayê çênekî berdê Suadîye, tayê lacekî berdê Düzce. Ney ra kî nêmend dewûnê Dersîmî de camîyî viraştî. Muftîyê teverî dayî ardêne û Dersîm de “Qonferansê Îrşadî” dayî viraştêne (11 Nîsane 1983). Serê na heyetî de kî Tayyar Altikulaç bîyo. Kenan Güven, pêro mixtarû rê propagandayê afîşê dînî rusnê ke nînû vila bikerê. Hete ra kî ‘Wertê Asya’ ser o ‘tirkên’ ser o sempozyûmî viraştê. Nînû de; “Sima tirk ê, tirkêna xo ra qe mevêrê”, vatêne. Vacuxe de dewa Jîyare, Zeranige, Keleke û Mazgêrd de dewa Nazvan de mescît dayî viraştayêne. [Mesut ÖZCAN, Yola Düşen Karanlık Belgeseli Bölüm 2, Can tv 04.05.2020]
Ewro jîyara Bava Munzirî, Kemerê Duzginî û Ana Fatma ser o efsaneyê ke yenê vatene jêderî nusteyê Kenan Guvenî ra mendê. Arêkerdoxê ma kî çi hêf ke xeylê waxt nusteyê ey gurenê. Kenan Güven 22 gujîge 1985ine de Pulemurî de malimû ra nîya vato: “Xortê Tirkû gereke Qurana mi rê wayîr bivejîyo û miletê xo berz kero. Gencê Tirkû gereke nîya pîl kerê.” [Mesut ÖZCAN, Yola Düşen Karanlık Belgeseli Bölüm 3, Can tv 19.05.2020]Henî aseno ke nê di dedeyî! Qesê Kenan Güvenî rind fam kerdê!
Hikmet Ozdemîr, 1984-86 de Dersîm ra 350 tenî domanû beno Estemol de dano qurse Qurane.(No 2002 de AKP ra bî mebusê Çankırı) Ma û pîyê domanû ra bîla nêvato ke domanû benê kotî. Nê domanû ra jûyî kî ewro Cemxaneyê Dersîmî de wayîrê pasaportê gêwrî, Mehmet Halis o. Walîyo ke kerdîbî kayyım ey rê; “Walîyê ma biyo Xizir amo Dersim” vake. 7 nîsane 2016 de serekê cemxanî Alî Ekber Yurt, serwezirê Tirkîya rê jû mektubê rusna. Na mektube de gerê Pîr Mustafa Gençî keno. Mektuba derge ra di cumlawû de nîya vano; “Ma azê Sari Saltukî yîme. Jê Sari Saltukî Anadolu û Balkanû tirk û misliman kerdene ser o xizmeta xo rê dewam keme.”Sarê Dersîmî helvet zaf bî hêrs, hama na kî endî raştîya Dersîmî ya.
1994îne Ra Dima Asîmîlasyonî
Helvet miradê asîmîlasyonû de cayê çênekû zovîna bîyo, hama teyna çênekî kî nêbîyê. 2000 de merasîmê “Kêwrayê mi Mehmehçîk bo” de lacekî sunet kerdê. Helbet no merasîm teyna serva propagan da virajîyî bî. Çike qe jû ca de ‘Pirozina Mehemedî’ rê ca çîne bîyo. Kilama merasîmî ke “Ölürüm Türkiye” bîye, henî zanen ke her çî fam kenê.
Derbeya 1980î ra dima asîmîlasyonê Dersîmî de cayê FETÖ zaf muhîm o. Mıradê nînû Dersîm de sentezê tirk-îslamî ronayene bî. Na sevet ra serekê nînû Dersîm ser o qesetê movetî vila kerdêne. Nê qasetû de; “Ma ke ver nêguret meseleya Qizilbaşên yena… Alewîyê Tuncelî bê dîn ê… Ez nînû rê Alewî nêvan. Naca rê gereke rind nîyadîme. Çike naca de Alewîyê Turkmenî kî estê. Serê înû ra gereke uca bikuyîme”,vatibî.
Vatena; “FETÖ Dersîm nêkut” waştena zerrîye sarê ma ra zovîna çî nîyo. Çayê nîya van, vajîne. FETÖ ke Dersîm nêkotîbî 2010 de ma phonc hazar însonî ça rayşîyayiş viraştîbî? Îmamê nînû, Rahmî Kostûk (Munzur Eğitim Kurumları Genel Müdürü) asma muharreme 2012ine de cemxane de çitur îftar! dayêne. FETÖ ke Dersîm nêkutîbî “Özel Munzur İlk Okulu, Özel Munzur Ortaokulu, Özel Munzur Anadolu Lisesi, Özel Munzur Fen Lisesi, Zehra Kız Öğrenci Yurdu, Irmak Erkek Öğrenci Yurdu, Özel Erener Gündüz Bakımevi, Çemişgezek Yüksek Öğrenim Erkek Öğrenci Yurdu” kotî ra vejîyayî?
Universita Tuncelî 2008ine de bîye ra. Dima namê xo vurna kerd Unîversîteya Munzurî. Nê serrû de kam ra ke pers kerdene alaqawa unîversîte û FETÖ vatêne. Rektoro verên Durmuş Boztuğ projeya “cami-cemevi” guretîbî xo ser. Teşebbusê Derbeya 2015 ra dima 39 akademîsyenî alaqawa FETÖ karî ra vetî. FETÖ beno ke unîversîte ra vet, hama mîsyonerêna unîversîte dewam kerde. 4 gujîge 2016 de qerarê “Alevilik Bektaşilik Enstitüsü” ronayene guret. No qerar de “Alewîyên zerê îslamî der a, hama tayê dismenê Tirkîya Alewîyên oncenê zovîna cawû… Na sevet ra na enstîtû parçeyê stratejîyê dewlete ser o gurîno”, nusnayîbî. O dem teyna wezîfedarê banderîye Candan Badem duştê no qerarî de vindayîbî ke o kî 2016ine de KHK ra kar ra eşt.
Mesela Dersîmî ser de projeya jûyê kî projeyê bendûn ê. Dewlete wazena ke Dersîm de 23 bendî bivirazo. Zerê nînû de cayê Uzunçayır zovîna wo. Çike zerê sûke de zovîna ca de çîyo de nîyanen çîn o. 2009 de de ke awe xenekite deva-deve 20 hazar Dersîmîjî rayşîyayîş viraştîbî ke, no derbeya 1980ine ra nat rayşîyayişo pîl bî. Na rayşîyayiş de mi sloganî kirmanckî dayî eştene, hama çi hêf kî qomê ma ra 50 tenû bîla bese nêkerd phoşt biderê. O dem mi onca fam kerd ke tayîne asîmîlasyon ser o xeyle raye gureta! Tayê ewro kî Çhemê Munzurî, Çhemê Pulemurîye, Çhemê Perî ser o miradê xo ra hona nêtexelîyê.
Dersîm de jîyar û dîyarûnê ma ser kî gurîyayiş dewam keno! Jê Gola Çêtû û Tumê Xizirî xeylê jîarî ya ca vurnayî ya kî rijîyayî. Îyê ke bendû ver nêkutî ê kî jêderî endî bê raye û olaxun ê. Çimê Bava Munzurî ser o efsaneya ke nusna heme kes zaneno. Yoxro ke Bava Munzurê ma şîyo hac! Ewro Çimeyê Halvorî û Çimeyê Bava Munzurî ser o tayê projeyî qesey benê. Çi hêf ke Dersîmîjû ra teyê phoşt danê nê projeyû. Nînû ra gore, nê projeyî ke qedîyayî zaf turîst yênê Dersîm. Ez kî nê bêbextû ra jû pers pers kerî. Ma ocaxê korrî, çimê sima de cayê perrû, cayê jîyarûnê sima ra key bî berz?
Mesela Dersîmî de projeya jûyê kî projeyê ocaxê madenûnê. Dewlete, hata ewro serva ocaxê madenû 145 ruhsatî dê. Cayê ke nê bîyê ra sarê ma ucawû axu de ya axu simeno, ya axu weno ya kî axu onceno cîgerûnê xo. Çike nê awûnê ma kenê murdar, werdê ma xerepnenê, hewa ma kenê boye-pixarîye verdanê. Guman çîn o ke nê ocaxî roze be roze, xoza ma kenê qilerin. Cawo ke nê gurînê ucawû de dewî benê tol. Dewujî bar kenê ya sonê sûke ya kî sonê sûkewûnê teverû.
Qesê Peyênî
Çimê tayîne de henî aseno ke hona mesela Dersîm dewam kena. Çike Dersîm hona ne bîyo tirk ne kî bîyo îslam. Helvet tayîne ser de resa miradê xo, hama no bes nîyo. Mesela Dersîm de viraştoxî biviruyê kî miradê dewlete nêvurîno. Hata ke Qizilbaşên wenêdarîye, hata ke royê kirmancîye nêxenekîya xezevê xo ra nêtexelîna. Tayê dem qirr kerdene ra, tayê dem, mefin ra, tayê dem asîlasyonê domanû ra, tayê dem bendû ra, tayê dem cemaatû ra, tayê dem ocaxê madenû ra, tayê dem unîversîte ra kune ra no miradê xo dima.
Çimê tayîne de cayê ma çi bîyo, ma qal kerd. Ewro kotî derime, tenê kî ney de nîyadîme. Tayê khalikû be pîrikûnê ma ebe terso verênî, nêtorê ke raa xo domonûnê xo rê salix bidê. Çike înû ra gore; dewlete ê ebe nê sevevû qirr kerdê. Na ters ver, ne zonê xo, ne kî îtîqatê xo ne kî kamîya xo domonûnê xo rê jêde nêmusno. Qe nêbo azê-uzê ma nê sevevû ra qirr mebê vato. Hama ewro zaneme ke pêro qomî, bê zonê maye û bê îtîqatî; bêdest û bêpayî manenê. Hale ma çi hêf ke ewro tenê kî na wo. Çike domanûnê ma ra tayê, zonê xo rê “köysi dili” vanê. Ya kî “ez ke bimuşîne çi kuno ra mi dest” vanê. Tayê; “Mislimanê raştî ma yîme” ya kî “tirkê raştî ma yîme”, bila vanê. Nê cumlawû de ke nîyada me,vêneme ke tayîne Dersîm de xeylê raye gureta!
