Bu liste, Kürt sosyal yapısının önemli bir unsuru olan aşiret sistemini alfabetik sırayla sunar. Tüm harflerle düzenlenmiş olup, aradığınız aşireti ilgili harf bölümünde bulabilirsiniz. Örneğin, “Şemski Aşireti” için “Ş” harfini kontrol ediniz.
A HARFİ
ADEMAN AŞİRETİ
- Bölge: Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye
- Özellikler: Tarım ve hayvancılıkla geçim sağlayan geleneksel bir aşiret
- Tarihçe: 19. yüzyıl Osmanlı kayıtlarında geçmektedir
AŞİTA/AŞİTİ AŞİRETİ
- Bölge: Daha çok Irak’ın kuzey bölgelerinde yerleşik
- Nüfus: Yaklaşık 5,000-7,000 kişi
- Kültür: Zengin sözlü edebiyat geleneğine sahip
AZİZAN AŞİRETİ
- Bölge: Van ve Hakkari çevresi
- Önemli Özellik: Aşiret içi dayanışması güçlüdür
- Ekonomi: Geleneksel olarak hayvancılıkla uğraşırlar
ARABİ/ARABİYAN AŞİRETİ
- Bölge: Suriye sınırına yakın bölgeler
- Dil: Kürtçe’nin yanı sıra Arapça da konuşulur
- Tarih: Kökenleri 17. yüzyıla dayanır
AVAMİR AŞİRETİ
- Bölge: Mardin ve Şırnak çevresi
- Nüfus: Yaklaşık 3,000-4,000 kişi
- Kültür: Özgün halk oyunları ve müzikleri vardır
AKO/AKU (ACU) AŞİRETİ
- Bölge: Dersim ve çevresi
- Özellikler: Zazaca konuşan bir aşiret topluluğu
- Tarihçe: Osmanlı döneminde bölgede önemli rol oynamıştır
AFADİLİ AŞİRETİ
- Bölge: Batman ve Diyarbakır arası
- Ekonomi: Tarım ve küçükbaş hayvancılık
- Sosyal Yapı: Geleneksel aşiret düzeni korunmuştur
ASİ/ASİYAN AŞİRETİ
- Bölge: Irak’ın kuzeyi ve Türkiye sınırı
- Nüfus: Yaklaşık 10,000 kişi
- Özellik: Güçlü bir aşiret birliğine sahiptir
ANAZ/BENİ ANAZ/ANNAZ AŞİRETİ
- Bölge: Geniş bir coğrafyaya yayılmıştır
- Tarihçe: Kökenleri Orta Çağ’a kadar uzanır
- Kültür: Zengin bir sözlü tarih geleneği vardır
ALHAS/ALXAS AŞİRETİ
- Bölge: Adıyaman ve Malatya çevresi
- Nüfus: Yaklaşık 8,000-10,000 kişi
- Özellikler: Tarım toplumu özellikleri gösterir
ATMİ AŞİRETİ
- Bölge: Siirt ve Bitlis çevresi
- Ekonomi: Hayvancılık ve arıcılık
- Sosyal Yapı: Geleneksel yaşam tarzı korunmuştur
ABDALAN AŞİRETİ
- Bölge: İran sınırına yakın bölgeler
- Tarihçe: 16. yüzyıldan beri kayıtlarda geçmektedir
- Kültür: Sufi gelenekleri güçlüdür
ATMANEKİ/ETMANEKİ AŞİRETİ
- Bölge: Urfa ve çevresi
- Nüfus: Yaklaşık 6,000 kişi
- Özellikler: Tarım ve ticaretle uğraşırlar
ALIKAN/ALIKİ/ALKAN AŞİRETİ
- Bölge: Van Gölü çevresi
- Dil: Kurmanci lehçesi
- Tarih: 19. yüzyıl kayıtlarında geçmektedir
ARNAS AŞİRETİ
- Bölge: Muş ve Bingöl arası
- Ekonomi: Hayvancılık ağırlıklı
- Kültür: Dengbêj geleneği güçlüdür
ALYA/ELYA AŞİRETİ
- Bölge: Genellikle Irak’ın kuzeyinde yoğunlaşmıştır
- Nüfus: Yaklaşık 12,000 kişi
- Özellikler: Güçlü bir aşiret konfederasyonuna bağlıdır
B HARFİ
Bradost Aşireti
- Dağılım: Irak Kürdistanı (Zakho, Duhok), Türkiye’de Şırnak
- Nüfus: ~20,000
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Sünni
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun), sınır ticareti
- Önemli Özellik: Barzani ailesi bu aşiretin bir koludur.
Bahtiyari Aşireti
- Dağılım: İran (Çaharmahal ve Bahtiyari), Türkiye’de az nüfus
- Sosyoloji: Farsça ve Lurca konuşan Şii Müslümanlar
- Ekonomi: Göçebe hayvancılık (keçi, at)
Bekiran (Bekirî) Aşireti
- Dağılım: Hakkâri, Şırnak
- Nüfus: ~15,000
- Sosyoloji: Kürt-Şafii, güçlü kabile yapısı
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği, yaylacılık
Bayat Aşireti
- Dağılım: Türkiye geneli (Urfa, Kars, Ankara)
- Sosyoloji: Oğuz Türkmen boyundan, Sünni-Hanefi
- Ekonomi: Tarım (pamuk, buğday), hayvancılık
Berazî (Birazî) Aşireti
- Dağılım: Mardin, Diyarbakır
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Tahıl tarımı, küçükbaş hayvancılık
Becirmanî Aşireti
- Dağılım: Batman, Siirt
- Nüfus: ~5,000
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık, petrol bölgesinde işçilik
Badıllı Aşireti
- Dağılım: Urfa, Adıyaman
- Sosyoloji: Türkmen-Sünni
- Ekonomi: Tarım (fıstık, pamuk)
Bahdinan (Behdinan) Aşireti
- Dağılım: Irak (Duhok), Türkiye’de Hakkâri
- Nüfus: ~100,000+
- Sosyoloji: Kürt-Şafii, tarihsel olarak özerk yapı
- Ekonomi: Tarım, ticaret, siyasi etkinlik
Banokî (Banukî) Aşireti
- Dağılım: Van, Hakkâri
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık (keçi)
Botan (Buxtan) Aşireti
- Dağılım: Şırnak, Cizre, Silopi
- Nüfus: ~50,000
- Sosyoloji: Kürt-Şafii, güçlü direniş geleneği
- Ekonomi: Tarım (üzüm, nar), sınır ticareti
Barzan Aşireti
- Dağılım: Irak (Barzan bölgesi), Türkiye’de Şırnak
- Sosyoloji: Kürt-Şafii, Barzani ailesi bu aşiretten çıkmıştır
- Ekonomi: Siyasi etkinlik, hayvancılık
Beritan Aşireti
- Dağılım: Van, Hakkâri, Suriye
- Nüfus: ~30,000
- Sosyoloji: Yarı göçebe Kürt-Şafii
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği, yaylacılık
Bruki (Brukan) Aşireti
- Dağılım: Muş, Bingöl
- Sosyoloji: Kürt-Alevi
- Ekonomi: Hayvancılık, arıcılık
Bucak Aşireti
- Dağılım: Urfa, Suruç
- Sosyoloji: Türkmen-Sünni
- Ekonomi: Tarım (pamuk, buğday)
Babani (Baban) Aşireti
- Dağılım: Irak (Süleymaniye), Türkiye’de Siirt
- Sosyoloji: Kürt-Şafii, tarihte Baban Beyliği’ni kurmuşlardır
- Ekonomi: Ticaret, siyasi etkinlik
Balyan Aşireti
- Dağılım: Van, Hakkâri
- Sosyoloji: Kürt-Êzidî
- Ekonomi: Hayvancılık
Baziki (Beyzik) Aşireti
- Dağılım: Diyarbakır, Mardin
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Tarım
Berketli/Beşaratlı Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Hakkari, Şırnak, Van), İran
Tahmini nüfus: 150.000 – 300.000
Tarih: Osmanlı döneminde aşiretler arası mücadelelerde rol oynamış, günümüzde Hakkari ve çevresinde yaşamaktadırlar.
Bagara/Baggare/Bakara Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Urfa, Mardin), Suriye, Irak
Tahmini nüfus: 400.000 – 600.000
Tarih: Kürtler ve Araplar arasında yaşayan, Osmanlı döneminde önemli bir aşiret olmuş bir topluluktur.
Bruki/Brukan Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Diyarbakır, Batman, Mardin, Şırnak), İran, Irak
Tahmini nüfus: 500.000 – 700.000
Tarih: Osmanlı döneminde Diyarbakır ve çevresinde önemli bir güç olmuş, Kürt aşiretleri içinde etkili bir konuma sahip olmuştur.
Beritan Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Dersim, Erzincan, Bingöl, Van, Hakkari), Irak, İran
Tahmini nüfus: 500.000 – 700.000
Tarih: Osmanlı döneminde aşiretler arası çatışmalara dahil olmuş, günümüzde Kürt toplumunda önemli bir yere sahiptir.
Barzan Aşireti
Bölgeler: Irak (Erbil, Duhok), Türkiye (Hakkari, Şırnak), İran
Tahmini nüfus: 500.000 – 800.000
Tarih: Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin en güçlü aşiretlerinden biridir. Meşhur Kürt liderlerinden Molla Mustafa Barzani ve Mesud Barzani bu aşirettendir.
Bacnavi/Beşnavi/Başnawi Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Hakkari, Şırnak, Van), İran, Irak
Tahmini nüfus: 200.000 – 400.000
Tarih: Osmanlı döneminde bölgesel bir güç olmuş, çeşitli dönemlerde isyanlara liderlik etmiştir.
Diğer Aşiretler (Kısa Bilgi)
| Aşiret | Dağılım | Sosyoloji | Ekonomi |
|---|---|---|---|
| Butika (Butkî) | Şırnak | Kürt-Şafii | Hayvancılık |
| Belikî (Bilikî) | Mardin | Kürt/Arap-Şafii | Tarım |
| Bidrî (Bidriyan) | Irak Kürdistanı | Kürt-Şafii | Ticaret |
| Bozikî (Bozikan) | Dersim | Zaza-Alevi | Hayvancılık |
| Baykan (Baykî) | Siirt | Kürt-Şafii | Tarım, hayvancılık |
| Babusî (Babosî) | Mardin | Arap-Sünni | Çiftçilik |
C-Ç HARFİ
Celalî Aşireti
- Dağılım: Dersim, Erzincan, Sivas
- Nüfus: ~20,000
- Sosyoloji: Zaza/Kürt-Alevi kökenli, tarihte Celalî isyanlarına adını vermiştir.
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun, keçi), orman işçiliği
Caf (Jaf) Aşireti
- Dağılım: Irak Kürdistanı (Süleymaniye), İran (Sine)
- Nüfus: ~50,000+
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Sünni, güçlü siyasi ve askeri geçmişe sahip
- Ekonomi: Tarım (tahıl), ticaret
Cibran (Cibrî) Aşireti
- Dağılım: Muş, Bingöl, Varto
- Nüfus: ~15,000
- Sosyoloji: Kürt-Şafii, Şeyh Said İsyanı’nda önemli rol oynamıştır
- Ekonomi: Hayvancılık, tahıl tarımı
Cihanbeyli Aşireti
- Dağılım: Konya (Cihanbeyli ilçesi), Ankara
- Sosyoloji: Türkmen-Sünni, Yörük kökenli
- Ekonomi: Tarım (buğday, şeker pancarı), hayvancılık
Cudikan Aşireti
- Dağılım: Diyarbakır, Mardin
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Tahıl tarımı, küçükbaş hayvancılık
Çelikan (Çilîkî, Çelikîyan) Aşireti
- Dağılım: Dersim, Erzincan
- Sosyoloji: Zaza-Alevi, Dersim bölgesinde etkin
- Ekonomi: Arıcılık, hayvancılık
Çinganî (Zengene, Zinganî) Aşireti
- Dağılım: Türkiye geneli (Romanlar)
- Sosyoloji: Roman kökenli, farklı inanç gruplarına mensuplar
- Ekonomi: Müzisyenlik, seyyar satıcılık
Canpolat (Canpulat) Aşireti
- Dağılım: Urfa, Adıyaman
- Sosyoloji: Türkmen-Sünni
- Ekonomi: Tarım (pamuk, fıstık)
Ciloyî (Geloyî) Aşireti
- Dağılım: Mardin, Şırnak
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık, sınır ticareti
Çomerî Aşireti
- Dağılım: Batman, Siirt
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık, petrol bölgesinde işçilik
Cemaldinî (Camadanlı) Aşireti
- Dağılım: Hakkâri, Van
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği, yaylacılık
Cinihanlı (Cunikanlı, Cinikanlı) Aşireti
- Dağılım: Diyarbakır, Mardin
- Sosyoloji: Arapça ve Kürtçe konuşan Şafii Müslümanlar
- Ekonomi: Tarım (pamuk, buğday)
Genel Değerlendirme
- Din: Çoğunlukla Şafii Sünni, Alevi ve Roman grupları da mevcut
- Dil: Kürtçe (Kurmanci/Zazaca), Türkçe, Arapça
- Ekonomi: Hayvancılık, tarım, sınır ticareti
- Siyasi Etki: Caf ve Cibran aşiretleri Kürt siyasi tarihinde önemli rol oynamıştır.
D HARFİ
Dasinî (Dasenî) Aşireti
- Dağılım: Batman, Diyarbakır, Muş
- Nüfus: 5,000-10,000
- Sosyoloji: Kürtçe (Kurmanci) konuşan, Şafii Sünni Müslüman
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun, keçi), tahıl tarımı
- Özellikler: Geleneksel aşiret yapısını koruyorlar
Drejan (Direjan) Aşireti
- Dağılım: Hakkâri, Şırnak
- Nüfus: 3,000-7,000
- Sosyoloji: Yarı göçebe Kürt aşireti, Şafii Sünni
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği, yaylacılık
Dunai (Dunnai, Dinai) Aşireti
- Dağılım: Irak Kürdistanı (Türkiye’de az nüfus)
- Sosyoloji: Kürt-Şafii, bazı Êzidî gruplar
- Ekonomi: Hayvancılık ve sınır ticareti
Dinbili (Dumbuli, Dumili, Bermekî)
- Dağılım: Dersim, Erzincan
- Nüfus: 2,000-5,000
- Sosyoloji: Zaza-Alevi kökenli
- Ekonomi: Arıcılık, küçükbaş hayvancılık
Dirbasî (Derbasî, Dîrbasî)
- Dağılım: Mardin, Şırnak
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman
- Ekonomi: Tarım (buğday, mercimek)
Domana Aşireti
- Dağılım: Urfa, Suriye sınırı
- Sosyoloji: Domari (Çingene) kökenli, yerel Kürtlerle karışık
- Ekonomi: Müzisyenlik, küçük esnaflık
Dasika (Dasikî) Aşireti
- Dağılım: Siirt, Batman
- Nüfus: 1,000-3,000
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık
Dilxerî (Dihayran) Aşireti
- Dağılım: Van, Hakkâri
- Sosyoloji: Êzidî inancına mensup Kürtler
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği
Delki (Dilîkî, Delikan)
- Dağılım: Muş, Bingöl
- Sosyoloji: Kürt-Alevi veya Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık
Dersim (Dersimî) Aşireti
- Dağılım: Dersim, Sivas, Erzincan
- Nüfus: 50,000+
- Sosyoloji: Zaza/Kürt-Alevi, güçlü kültürel kimlik
- Ekonomi: Hayvancılık, orman işçiliği
Derhavî (Barava) Aşireti
- Dağılım: Irak-Türkiye sınırı
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Sınır ticareti
Dekşurî Aşireti
- Dağılım: Şırnak
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık
Duderî (Duderiyan, Duderan)
- Dağılım: Mardin, Diyarbakır
- Sosyoloji: Arapça ve Kürtçe konuşan Şafii Müslümanlar
- Ekonomi: Tarım
Dize (Dizeyî) Aşireti
- Dağılım: Van, Hakkâri
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık
Doskî Aşireti
- Dağılım: Irak Kürdistanı (Zaxo), Türkiye’de az nüfus
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Ticaret
Dinar (Dinariyan) Aşireti
- Dağılım: Urfa, Suruç
- Sosyoloji: Türkmen/Kürt karışımı, Sünni
- Ekonomi: Tarım
Daşî (Deşî) Aşireti
- Dağılım: Batman
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık
Dodikî (Dodikan) Aşireti
- Dağılım: Muş, Bitlis
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Tarım ve hayvancılık
Doğanlı Aşireti
- Dağılım: Kars, Ağrı
- Sosyoloji: Türkmen-Sünni
- Ekonomi: Büyükbaş hayvancılık
Dirî (Derî) Aşireti
- Dağılım: Şırnak
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık
E HARFİ
Ezdinan Aşireti
- Dağılım: Genellikle Suriye, Irak ve Türkiye‘de yaşarlar.
- Etnik Köken: Kürt veya Arap kökenli oldukları belirtilir.
- Özellikler: Bazı kaynaklarda Şii Müslüman oldukları geçer, ancak kesin bir bilgi yoktur.
Ertoşi/Hertoşi Aşireti
- Dağılım: Daha çok Türkiye (Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa) ve Suriye‘de bulunurlar.
- Etnik Köken: Kürt aşireti olduğu bilinir.
- Tarih: Osmanlı döneminde bölgede etkili olmuş bir aşirettir.
Etmaneki/Atmaneki Aşireti
- Dağılım: Irak ve Suriye‘de yaşadıkları bilinir.
- Etnik Köken: Kürt veya Arap kökenli oldukları belirtilir.
- Özellikler: Bazı kaynaklarda Yezidi inancına mensup oldukları geçer.
Evdoyi/Abdoyi Aşireti
- Dağılım: Suriye (Haseke, Kamışlı) ve Irak‘ta yaşarlar.
- Etnik Köken: Kürt aşireti olduğu söylenir.
- Özellikler: Bölgedeki diğer aşiretlerle karmaşık ilişkileri vardır.
F HARFİ
Feyli/Fayli Aşireti
Feyliler (Feyli Kürtleri veya Fayli Aşiretleri), özellikle Irak ve İran sınır bölgelerinde yaşayan bir Kürt topluluğudur. Aynı zamanda Şii Müslüman olmalarıyla diğer Kürt gruplarından ayrılırlar.
Dağılım
- Irak: Başta Hanekin, Mendeli, Bedre, Kut, Bağdat ve Diyala bölgelerinde yoğunlar.
- İran: İlam, Luristan ve Kermanşah eyaletlerinde yaşarlar.
- Türkiye: Son yıllarda Siirt, Şırnak ve Diyarbakır’a göç etmiş bazı Feyli aileler bulunmaktadır.
Etnik ve Dini Yapı
- Etnik Köken: Kürt (Zaza-Gorani lehçelerine yakın bir dil konuşurlar).
- Din: Çoğunlukla Şii Müslüman, az sayıda Sünni ve Yarsani (Kakai) mensubu da vardır.
Tarih ve Siyasi Rol
- Osmanlı Dönemi: Irak’ın doğusunda özerk bir yapıya sahiptiler.
- 20. Yüzyıl: Saddam Hüseyin döneminde büyük zulüm gördüler, binlercesi İran’a sürüldü veya katledildi.
- Günümüz: Irak’ta siyasi temsilleri bulunmaktadır ve bazı Feyli liderler Irak hükümetinde görev almıştır.
Ekonomi ve Kültür
- Geleneksel Geçim: Tarım, hayvancılık ve ticaret.
- Dil: Feyli Kürtçesi (Gorani lehçesine yakın).
- Aşiret Yapısı: Güçlü aşiret bağları vardır, önemli kolları:
- Albu Muhammed
- Zend
- Kolan
Türkiye’deki Durum
Son yıllarda Irak’tan göç eden Feyliler, özellikle Güneydoğu Anadolu’da yerleşmişlerdir. Türk vatandaşlığı alanların sayısı artmaktadır.
Feyliler, Irak’ın en köklü Kürt gruplarından biri olup, tarih boyunca siyasi ve kültürel etkileri olmuştur.
G HARFİ
Geloyî (Ciloyî) Aşireti
- Nüfus: Başta Mardin, Şırnak ve Irak Kürdistanı’nda yaşarlar. Nüfusları birkaç bin kişidir.
- Sosyoloji: Kürtçe (Kurmanci) konuşan Şafii Sünni Müslümanlardır. Geleneksel aşiret yapısını korurlar.
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun, keçi) ve sınır ticareti.
Gerger Aşireti
- Nüfus: Adıyaman’ın Gerger ilçesinde yoğunlaşmışlardır.
- Sosyoloji: Türkmen ve Kürt karışımı bir topluluk olup Sünni-Hanefi Müslümanlardır.
- Ekonomi: Tarım (üzüm, fıstık) ve hayvancılık.
Gilalî (Gulalî) Aşireti
- Nüfus: Batman ve Diyarbakır’da yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman bir aşiret olup yerel düzeyde etkilidir.
- Ekonomi: Tahıl tarımı ve küçükbaş hayvancılık.
Goyan Aşireti
- Nüfus: Van, Hakkâri ve Irak Kürdistanı’nda yaşarlar. Nüfusları 10.000-15.000 civarındadır.
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan Şafii Sünnilerdir. Tarihte önemli bir siyasi rol oynamışlardır.
- Ekonomi: Hayvancılık (keçi, koyun) ve yaylacılık.
Gewdan (Gevdan) Aşireti
- Nüfus: Şırnak ve Cizre bölgesinde yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman bir aşiret olup güçlü bir kabile yapısına sahiptir.
- Ekonomi: Tarım (pamuk, buğday) ve hayvancılık.
Goran (Köran) Aşireti
- Nüfus: Irak Kürdistanı’nda yoğun olup, Türkiye’de Şırnak ve Mardin’de yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürtçenin Gorani lehçesini konuşurlar. Şafii Sünni ve Êzidî inançlarına mensup kolları vardır.
- Ekonomi: Hayvancılık ve ticaret.
Gêlanî (Geylanî) Aşireti
- Nüfus: Başta Irak (Süleymaniye) olmak üzere, Türkiye’de Şırnak’ta yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan Şafii Sünnilerdir. Nakşibendi tarikatına bağlıdırlar.
- Ekonomi: Ticaret ve hayvancılık.
Gravî (Gîrawî) Aşireti
- Nüfus: Hakkâri ve Irak sınırında yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman bir aşiret olup yarı göçebe yaşam tarzını sürdürürler.
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği ve yaylacılık.
Gurs (Ğurs) Aşireti
- Nüfus: Mardin ve Şanlıurfa’da yaşarlar.
- Sosyoloji: Arapça ve Kürtçe konuşan Şafii Sünnilerdir.
- Ekonomi: Çöl tarımı (mercimek, buğday) ve hayvancılık.
Garzan (Xerzan/Xerzî) Aşireti
- Nüfus: Batman ve Siirt’in Garzan bölgesinde yoğunlaşmışlardır.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman bir aşiret olup yerel düzeyde etkilidir.
- Ekonomi: Petrol bölgesinde işçilik ve tarım.
Garisî (Garisan) Aşireti
- Nüfus: Van ve Hakkâri’de yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan Şafii Sünnilerdir.
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun, keçi) ve arıcılık.
Girdî (Gerdî) Aşireti
- Nüfus: Irak Kürdistanı’nda yoğun olup, Türkiye’de Şırnak’ta yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürtçenin Sorani lehçesini konuşurlar. Şafii Sünni Müslümanlardır.
- Ekonomi: Hayvancılık ve sınır ticareti.
H HARFİ
Hadidiyan Aşireti
- Nüfus: Başta Batman, Diyarbakır ve Mardin’de yaşarlar. Nüfusları birkaç bin kişidir.
- Sosyoloji: Kürt kökenli olup Şafii Sünni Müslümanlardır. Geleneksel aşiret yapısını kısmen korurlar.
- Ekonomi: Tarım (buğday, arpa) ve hayvancılık (koyun, keçi).
Halidî Aşireti
- Nüfus: Şanlıurfa, Adıyaman ve Gaziantep’te dağınık halde yaşarlar.
- Sosyoloji: Arap ve Kürt karışımı bir topluluk olup Sünni Müslümandırlar.
- Ekonomi: Çiftçilik (pamuk, fıstık) ve küçük esnaflık.
Hormekî Aşireti
- Nüfus: Dersim, Erzincan ve Bingöl’de yoğunlaşmışlardır. Nüfusları 10.000-15.000 arasıdır.
- Sosyoloji: Zaza kökenli Alevi bir aşirettir. Dedelik kurumu önemlidir.
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun, arıcılık) ve meyve yetiştiriciliği.
Hasenan (Hesenî) Aşireti
- Nüfus: Muş, Bitlis ve Van’da yaşarlar. Nüfusları 20.000’den fazladır.
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan Şafii Sünnilerdir. Güçlü bir kabile yapısı vardır.
- Ekonomi: Hayvancılık (transhümans) ve tahıl tarımı.
Hertoşî (Ertoşî) Aşireti
- Nüfus: Hakkâri ve Şırnak’ta yaşarlar. Nüfusları 5.000-10.000 arasıdır.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii olup yarı göçebe yaşam tarzını sürdürürler.
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği ve yaylacılık.
Hesinî (Hesîniya) Aşireti
- Nüfus: Siirt ve Batman’da küçük bir topluluktur.
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan Şafii Müslümanlar.
- Ekonomi: Hayvancılık ve tütün tarımı.
Hesar (Hasaran) Aşireti
- Nüfus: Mardin ve Şırnak’ta yaşarlar.
- Sosyoloji: Arap ve Kürt karışımı, Sünni Müslüman.
- Ekonomi: Tahıl tarımı ve küçükbaş hayvancılık.
Habezbenî (Hebîzbinî) Aşireti
- Nüfus: Irak sınırına yakın bölgelerde yaşarlar.
- Sosyoloji: Êzidî inancına mensup Kürtler.
- Ekonomi: Hayvancılık ve bahçecilik.
Hakkâri Beyleri
- Nüfus: Hakkâri ve Van’da tarihsel olarak etkili olmuş bir aşiret konfederasyonu.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman.
- Ekonomi: Tarihte askerî ve siyasi güçleriyle bilinirler, günümüzde tarım ve hayvancılık.
Hacıbanlı Aşireti
- Nüfus: Kars, Ağrı ve Iğdır’da yaşarlar.
- Sosyoloji: Türkmen kökenli Sünni Müslümanlar.
- Ekonomi: Hayvancılık (büyükbaş) ve tahıl tarımı.
Heyderî (Heyderan, Haydaran) Aşireti
- Nüfus: Dersim, Erzincan ve Sivas’ta yoğunlaşmışlardır.
- Sosyoloji: Alevi-Kürt/Zaza kökenli. Koçgiri ile akrabalıkları vardır.
- Ekonomi: Hayvancılık ve orman işçiliği.
Hatunoğlu Aşireti
- Nüfus: Kahramanmaraş ve Malatya’da yaşarlar.
- Sosyoloji: Türkmen-Sünni Müslüman.
- Ekonomi: Tarım (üzüm, kayısı) ve dokumacılık.
Hellacî (Hallacî, Helacî) Aşireti
- Nüfus: Diyarbakır ve Mardin’de yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman.
- Ekonomi: Pamuk tarımı ve küçük ticaret.
Hemavend (Hemawend) Aşireti
- Nüfus: Irak Kürdistanı’nda yoğun, Türkiye’de (Şırnak) az sayıda bulunurlar.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman.
- Ekonomi: Hayvancılık ve ticaret.
Hemdi̇kî (Hemdi̇kan) Aşireti
- Nüfus: Batman ve Diyarbakır’da yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan Şafii Sünniler.
- Ekonomi: Tahıl tarımı ve hayvancılık.
Helikan (Xelikan) Aşireti
- Nüfus: Muş ve Bingöl’de yaşarlar.
- Sosyoloji: Alevi-Kürt/Zaza kökenli.
- Ekonomi: Arıcılık ve küçükbaş hayvancılık.
Hasasoran (Hesesorî) Aşireti
- Nüfus: Hakkâri ve Şırnak’ta yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman.
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği ve yaylacılık.
Hiyan (Xiyan) Aşireti
- Nüfus: Van ve Hakkâri’de yaşarlar.
- Sosyoloji: Êzidî inancına mensup Kürtler.
- Ekonomi: Hayvancılık ve bahçecilik.
Herkî Aşireti
- Nüfus: Şırnak, Hakkâri ve Irak Kürdistanı’nda yaşarlar. Nüfusları 30.000’den fazladır.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman. Güçlü bir aşiret yapısı vardır.
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun, keçi) ve sınır ticareti.
Hanî Aşireti
- Nüfus: Diyarbakır’ın Hanî ilçesinde yoğunlaşmışlardır.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman.
- Ekonomi: Tarım (pamuk, buğday) ve hayvancılık.
Hemmikî (Hemmika, Hemikî) Aşireti
- Nüfus: Batman ve Siirt’te yaşarlar.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii Müslüman.
- Ekonomi: Hayvancılık ve petrol bölgesinde işçilik.
Helikan (Xelkî) Aşireti (Celali Kolu)
- Nüfus: Dersim ve Erzincan’da yaşarlar.
- Sosyoloji: Alevi-Kürt/Zaza kökenli. Tarihte Celali isyanlarına katılmışlardır.
- Ekonomi: Hayvancılık ve orman ürünleri.
I-İ-J HARFİ
İlyas el-Gorani Aşireti
Bölgeler: Irak (Süleymaniye, Halepçe, Kerkük), İran (Kirmanşah)
Tahmini nüfus: 200.000 – 400.000
Tarih: Bu aşiret, Goran aşiret konfederasyonuna bağlı olup özellikle Irak Kürdistanı’nda güçlü bir etkiye sahiptir. Goranlar genellikle Kürtçenin Gorani lehçesini konuşur ve tarih boyunca Kürt mirlikleriyle yakın ilişkiler içinde olmuşlardır.
İmranlı Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Sivas, Erzincan, Dersim)
Tahmini nüfus: 100.000 – 200.000
Tarih: İmranlı aşireti, özellikle Sivas ve çevresinde yaşayan Zaza-Kürt toplulukları arasında yer alır. Osmanlı döneminde Dersim ve çevresinde etkili olmuş, Cumhuriyet döneminde yaşanan isyanlar ve zorunlu göçler nedeniyle dağılmıştır.
İzol/İzoli Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Şanlıurfa, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Malatya), Suriye
Tahmini nüfus: 700.000 – 1 milyon
Tarih: Türkiye’nin güneydoğusundaki en büyük Kürt aşiretlerinden biridir. Osmanlı döneminde hem idari hem de askeri açıdan büyük önem taşıyan bir topluluk olmuştur. İzoliler, hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminde bölgesel güç olarak öne çıkmıştır.
Jirki Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Hakkari, Şırnak, Van), Irak (Duhok, Zaho)
Tahmini nüfus: 500.000 – 700.000
Tarih: Jirki aşireti, Hakkari ve Şırnak bölgelerinde en etkili Kürt aşiretlerinden biridir. Osmanlı döneminde sınır güvenliği konusunda aktif rol almış, modern dönemde ise siyasi ve askeri yapılar içinde güçlü bir yer edinmiştir.
K HARFİ
Kavi (Kawi) Aşireti
- Nüfus: Başta Adıyaman, Malatya ve Gaziantep’te yaşarlar. Nüfusları birkaç bin ile ifade edilir.
- Sosyoloji: Geleneksel yapıyı koruyan, ağırlıklı olarak Sünni Müslüman (Hanefi/Şafii) bir topluluktur.
- Ekonomi: Tarım (pamuk, buğday) ve hayvancılık (koyun, keçi) temel geçim kaynaklarıdır.
Kejan Aşireti
- Nüfus: Bingöl, Muş ve Varto çevresinde yerleşiklerdir. Nüfusları 10.000 civarındadır.
- Sosyoloji: Zaza kökenli olup Alevi inancına mensupturlar. Güçlü bir dayanışma ağına sahiptirler.
- Ekonomi: Hayvancılık (küçükbaş) ve arıcılık yaygındır.
Kasıka Aşireti
- Nüfus: Mardin ve Şırnak’ta yaşarlar. Nüfusları birkaç bin kişidir.
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan, Şafii Sünni Müslüman bir aşirettir.
- Ekonomi: Tarla tarımı (mercimek, buğday) ve sınırlı hayvancılık.
Karakeçili Aşireti
- Nüfus: Türkiye genelinde (Urfa, Adıyaman, Eskişehir) 100.000’den fazla nüfusa sahiptir.
- Sosyoloji: Oğuz Türkmen boyundan gelirler. Sünni-Hanefidirler. Göçebelikten yerleşik hayata geçmişlerdir.
- Ekonomi: Tarım, hayvancılık ve son yıllarda şehirlerde esnaflık yaygındır.
Koçeri Aşireti
- Nüfus: Van, Hakkâri ve Irak sınırında yaşarlar. Nüfusları 20.000-30.000 arasıdır.
- Sosyoloji: Yarı göçebe Kürt aşireti olup Şafii Sünnidirler.
- Ekonomi: Hayvancılık (transhümans) ve halı dokumacılığı.
Kürecik Aşireti
- Nüfus: Malatya’nın Kürecik bölgesinde yoğunlaşmışlardır. Nüfusları 5.000-10.000 arasıdır.
- Sosyoloji: Alevi-Kürt/Zaza kökenlidir. Dedelik kurumu önemlidir.
- Ekonomi: Bahçecilik (kayısı) ve küçükbaş hayvancılık.
Küresinî (Kurhesinî) Aşireti
- Nüfus: Erzincan, Dersim ve Erzurum’da yaşarlar. Nüfusları 15.000 civarıdır.
- Sosyoloji: Alevi-Kürt/Zaza kültürüne sahiptirler. Güçlü sözlü gelenekleri vardır.
- Ekonomi: Arıcılık, hayvancılık ve meyve yetiştiriciliği.
Kercoz Aşireti
- Nüfus: Muş ve Bitlis’te küçük bir topluluktur (birkaç bin kişi).
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan Şafii Sünnilerdir.
- Ekonomi: Hayvancılık ve yaylacılık.
Kiki Çiçi Aşireti
- Nüfus: Dersim bölgesinde yaşarlar. Nüfusları 2.000-3.000’dir.
- Sosyoloji: Alevi inancına sahip Kürt/Zaza kökenli bir topluluktur.
- Ekonomi: Hayvancılık ve orman ürünleri.
Kureşan Aşireti
- Nüfus: Dersim, Erzincan ve Sivas’ta 20.000’den fazla nüfusları vardır.
- Sosyoloji: Alevi ocaklarından biridir. Dedelik sistemi etkindir.
- Ekonomi: Tarım (üzüm, ceviz) ve el sanatları.
Kilis Beyleri
- Nüfus: Kilis ve çevresinde yaşarlar. Nüfusları 5.000-10.000 arasıdır.
- Sosyoloji: Türkmen kökenli Sünni-Hanefi bir topluluktur.
- Ekonomi: Zeytincilik, ticaret ve sanayi.
Koçgiri Aşireti
- Nüfus: Sivas, Erzincan ve Malatya’da 50.000’den fazla nüfus.
- Sosyoloji: Alevi-Kürt/Zaza kökenli olup tarihte isyanlarıyla bilinir.
- Ekonomi: Hayvancılık ve madencilik (mermer).
Kozlîcan Aşireti
- Nüfus: Bingöl ve Diyarbakır’da birkaç bin kişilik nüfus.
- Sosyoloji: Şafii Kürtlerden oluşur.
- Ekonomi: Tahıl tarımı ve hayvancılık.
Kahpeng (Kohpeng) Aşireti
- Nüfus: Batman ve Muş’ta küçük bir topluluk.
- Sosyoloji: Êzidî inancına mensupturlar.
- Ekonomi: Hayvancılık ve bahçecilik.
Kilisxanî (Kilishanî) Aşireti
- Nüfus: Kilis’te 3.000-5.000 arası nüfus.
- Sosyoloji: Kürtçe konuşan Sünni Müslümanlar.
- Ekonomi: Ticaret ve zanaatkârlık.
Kaskan (Kaskanlı) Aşireti
- Nüfus: Mardin ve Şanlıurfa’da yaşarlar.
- Sosyoloji: Arapça ve Kürtçe konuşan Şafii Sünniler.
- Ekonomi: Çöl tarımı (pamuk) ve ticaret.
Kikan (Çirikan) Aşireti
- Nüfus: Van ve Hakkâri’de birkaç bin kişi.
- Sosyoloji: Yarı göçebe Kürt aşireti.
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği.
Kalendera (Qelendera)
- Nüfus: Irak sınırına yakın bölgelerde.
- Sosyoloji: Êzidî/Kürt kökenli.
- Ekonomi: Hayvancılık.
Karleyici Aşireti
- Nüfus: Adıyaman’da küçük bir grup.
- Sosyoloji: Sünni Türkmen.
- Ekonomi: Tarım.
Kardarî (Gardarî) Aşireti
- Nüfus: Siirt ve Şırnak’ta.
- Sosyoloji: Kürt-Şafii.
- Ekonomi: Hayvancılık.
Kurnê (Qurnî) Aşireti
- Nüfus: Bingöl ve Diyarbakır’da.
- Sosyoloji: Zaza-Alevi.
- Ekonomi: Arıcılık.
Karaulus Aşireti
- Nüfus: Kars ve Ağrı’da.
- Sosyoloji: Türkmen-Sünni.
- Ekonomi: Hayvancılık.
Kelhor (Kelhur) Aşireti
- Nüfus: Kermanşah (İran) ve Irak’ta yoğun, Türkiye’de az nüfus.
- Sosyoloji: Şii Kürt.
- Ekonomi: Ticaret.
Keşki Aşireti
- Nüfus: Hakkâri’de birkaç bin kişi.
- Sosyoloji: Yarı göçebe Kürt.
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği.
L HARFİ
Lek/Laki Aşireti
Bölgeler: İran (Luristan, Kirmanşah, Hemedan, İlam), Irak (Diyala, Hanekin)
Tahmini nüfus: 2 – 3 milyon
Tarih: Lek veya Laki halkı, Kürtler ile yakın bağları olan bir etnik topluluktur. Lekler, Kürtçe’nin Laki lehçesini konuşur ve özellikle İran’ın batısında yoğun olarak yaşarlar. Tarih boyunca Safevîler ve Osmanlılar arasında önemli bir rol oynamışlardır.
Lolan Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Hakkari, Şırnak, Van), Irak (Duhok, Erbil, Süleymaniye), İran
Tahmini nüfus: 500.000 – 700.000
Tarih: Lolan aşireti, özellikle Hakkari bölgesinde güçlü bir Kürt aşiretidir. Osmanlı döneminde bölgesel yönetimlerde etkili olmuş, Irak Kürdistanı’nda da önemli bir aşiret olarak varlığını sürdürmüştür. Aşiret, tarih boyunca çeşitli isyanlara ve Kürt ulusal hareketlerine destek vermiştir.
M HARFİ
Mervaniler (Mervani Hanedanı)
Bölgeler: Diyarbakır, Mardin, Batman, Van, Musul
Mervani Aşireti, aslen Buxti kökenli olup, asıl adı Hekkari Aşireti’dir. Adını Hasan Bin Mervan’dan almıştır. Botan bölgesi, Dicle ile Fırat arasındaki bölgeyi kapsamakta ve üç alt bölgeye ayrılmaktadır: Berriya Azzo, Berriya Mıllani ve Serhed. Mervani Devleti, Humeydiye aşiretinin Harbuxti kabilesinden Baz bin Dostik tarafından kurulmuştur.
Baz Bin Dostik, Diyarbakır ve çevresinde güç kazanarak birçok sefere çıkmış, Nusaybin ve Erciş gibi bölgeleri ele geçirmiştir. Büveyhiler ve Hamdaniler ile çatışmalara girmiş, fakat 990 yılında öldürülmüştür. Yerine bacısının oğlu Mervan Bin Likek (Kek) geçmiştir.
Mervanilerin en güçlü dönemleri Ebu Nasr Bin Mervan dönemine denk gelmiş, Abbasi Halifesi tarafından tanınmıştır. Ancak, iç mücadeleler ve Selçukluların bölgeye hâkim olması nedeniyle Mervani Devleti zayıflamış, 1085’te Selçuklular tarafından yıkılmıştır.
Devletin kuruluşunda Huveydi, Hekkari, Dümbüllü ve Beşnevi gibi aşiretler önemli rol oynamıştır. Özellikle Huveydi aşireti, Mervanilerin temelini oluşturmuş, Hakkariler ise yönetimi devralmıştır.
Miran Aşireti
Bölgeler: Şanlıurfa, Mardin, Diyarbakır, Batman, Suriye, Irak
Tahmini nüfus: 500.000 – 800.000
Tarih: Osmanlı döneminde bölgenin en güçlü aşiretlerinden biri olup, 19. yüzyılda yarı bağımsız hareket etmişlerdir.
Melikan Beyleri
Bölgeler: Van, Hakkari, Muş, Bitlis
Tahmini nüfus: 100.000 – 200.000
Tarih: Osmanlı ve Safevi dönemlerinde Hakkari ve Bitlis bölgelerinde etkin Kürt beylerinden oluşuyordu.
Müküs (Mukus/Müks) Aşireti
Bölgeler: Van (Bahçesaray), İran
Tahmini nüfus: 200.000 – 400.000
Tarih: Osmanlı döneminde Van ve çevresinde etkin olmuş Kürt aşiretlerindendir.
Mukri (Mukuru, Zerza) Aşireti
Bölgeler: İran (Mahabad, Urmiye, Bane), Irak
Tahmini nüfus: 500.000 – 1 milyon
Tarih: Mukriler, özellikle İran’ın Mahabad ve Urmiye bölgelerinde güçlü Kürt aşiretlerinden biridir. 1946’da Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nin önemli destekçilerindendir.
Muzuri (Mizuri) Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Hakkari, Van), İran
Tahmini nüfus: 200.000 – 400.000
Tarih: Osmanlı döneminde Hakkari bölgesinde etkin aşiretlerden biridir.
Mamhuran (Mamxuran) Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Diyarbakır, Mardin), Irak
Tahmini nüfus: 100.000 – 300.000
Tarih: Osmanlı döneminde Diyarbakır ve Mardin bölgesinde etkili Kürt aşiretlerinden biridir.
Mutki (Motkan) Aşireti
Bölgeler: Bitlis, Muş, Batman
Tahmini nüfus: 400.000 – 600.000
Tarih: Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde Bitlis ve çevresinde etkili olmuştur.
Mamekan (Mamekanlı) Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Van, Hakkari, Ağrı)
Tahmini nüfus: 200.000 – 400.000
Tarih: Osmanlı döneminde önemli Kürt aşiretlerinden biridir.
Mahmudi (Mahmudiye) Beyleri
Bölgeler: Van, Hakkari, Bitlis
Tahmini nüfus: 100.000 – 200.000
Tarih: Osmanlı döneminde Van bölgesinde hüküm süren Kürt beyliğidir.
Muşik (Muşki) Aşireti
Bölgeler: Muş, Bitlis
Tahmini nüfus: 100.000 – 200.000
Tarih: Muş ve çevresinde etkin Kürt aşiretlerindendir.
Meman (Memani) Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Van, Hakkari), İran, Irak
Tahmini nüfus: 300.000 – 500.000
Tarih: Van ve Hakkari bölgelerinde etkin aşiretlerdendir.
Mikaili Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Ağrı, Van, Hakkari)
Tahmini nüfus: 100.000 – 300.000
Tarih: Osmanlı döneminde bölgenin önemli aşiretlerinden biridir.
Maksoyi (Mexsoyi) Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Hakkari, Şırnak)
Tahmini nüfus: 100.000 – 200.000
Tarih: Osmanlı belgelerinde de adı geçen Kürt aşiretlerinden biridir.
Mahideşt Aşireti
Bölgeler: İran (Kirmanşah, İlam)
Tahmini nüfus: 200.000 – 400.000
Tarih: İran Kürdistanı’nda güçlü aşiretlerden biridir.
Metinan Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Şırnak, Hakkari), Irak (Duhok)
Tahmini nüfus: 500.000 – 700.000
Tarih: Metinan aşireti, Osmanlı ve modern Kürt siyasi hareketlerinde önemli bir rol oynamıştır.
Mendikan (Mendiki) Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Diyarbakır, Mardin), Irak
Tahmini nüfus: 200.000 – 400.000
Tarih: Osmanlı döneminde Diyarbakır ve Mardin’de etkin olmuşlardır.
Mirdasi (Mırdêsi) Aşireti
Bölgeler: Suriye, Irak
Tahmini nüfus: 300.000 – 500.000
Tarih: Orta Doğu’daki en eski Kürt aşiretlerinden biridir.
Muhamediye (Hamidiye, Mubariz Kek) Aşireti
Bölgeler: Türkiye, Irak
Tahmini nüfus: 300.000 – 500.000
Tarih: Osmanlı döneminde Hamidiye Alayları içinde yer almış aşiretlerden biridir.
Mameş (Mameşi) Aşireti
Bölgeler: Türkiye (Hakkari, Şırnak)
Tahmini nüfus: 200.000 – 400.000
Tarih: Osmanlı döneminde önemli Kürt aşiretlerinden biridir.
Merivan (Merivani) Aşireti
Bölgeler: İran (Merivan, Bane)
Tahmini nüfus: 300.000 – 500.000
Tarih: İran’ın Kürt bölgelerinde etkili olmuştur.
N HARFİ
Nasıran Aşireti
Nasırlı/Nasıran Aşireti, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Suriye’nin kuzeyinde yaşayan büyük ve köklü bir aşirettir. Hem Kürt hem de Arap kolları bulunmaktadır.
Dağılım
- Türkiye:
- Şanlıurfa (Siverek, Viranşehir, Ceylanpınar)
- Diyarbakır (Çınar, Bismil)
- Mardin (Kızıltepe, Nusaybin)
- Suriye:
- Rakka, Haseke, Kamışlı
- Irak:
- Musul, Duhok, Zaho
Etnik Köken ve Dil
- Karma yapı:
- Kürt Nasırlılar: Zazaca ve Kurmanci lehçelerini konuşurlar.
- Arap Nasırlılar: Arapça konuşurlar.
- Aşiretin kökeni:
- Bazı kaynaklara göre Arap kökenli, sonradan Kürtleşmiş bir kol.
- Diğer kaynaklarda Kürt aşiretlerine bağlı olduğu belirtilir.
Din ve Mezhep
- Çoğunlukla Sünni Müslüman (Şafii mezhebi)
- Bazı alt gruplar Alevi (Kürt Alevileri) olabilir.
Tarih ve Sosyal Yapı
- Osmanlı Dönemi:
- Siverek ve Viranşehir bölgesinde güçlü bir aşiret olarak kayıtlarda geçer.
- Aşiretler arası çatışmalara karışmışlardır.
- Cumhuriyet Dönemi:
- Şeyh Said İsyanı (1925) gibi Kürt hareketlerine katılım gösterenler olmuştur.
- Toprak ve su anlaşmazlıkları nedeniyle diğer aşiretlerle çatışmalar yaşamışlardır.
- Günümüzdeki Durum:
- Güçlü aşiret bağları devam etmektedir.
- Siyasi ve ekonomik nüfuzları Şanlıurfa ve Diyarbakır’da hissedilir.
- Suriye İç Savaşı’nda hem rejim yanlısı hem de muhalif gruplara katılanlar olmuştur.
Ekonomi ve Geçim Kaynakları
- Geleneksel olarak hayvancılık ve tarım (buğday, arpa, pamuk)
- Son yıllarda şehirleşme ile birlikte ticaret ve inşaat sektöründe etkinler.
Aşiretin Alt Kolları
Nasırlı Aşireti’nin birçok kolu vardır, bazıları:
- Dudikanlılar
- Bubilanlılar
- Şêxanlılar
Önemli Özellikler
✔ Güçlü aile bağları ve dayanışma geleneği.
✔ Kan davaları ve aşiret çatışmaları tarihte önemli rol oynamıştır.
✔ Kürt-Arap kültür sentezi görülür.
O-Ö HARFİ
Omerka (Ömerka/Omêrka) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 15.000-30.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri:
- Türkiye: Şanlıurfa (Siverek, Viranşehir), Diyarbakır (Çermik, Çüngüş)
- Suriye: Rakka, Haseke (Cezire bölgesi)
- Dil: Kurmanci (Kürtçe), Türkçe (kentlerde), Arapça (Suriye’de)
Tarih ve Köken
- Aşiretin Kökeni: Omerka aşireti, Rişvan (Reşwan) konfederasyonuna bağlı bir koldur.
- Tarihi Rolü: Osmanlı döneminde bölgede nüfuz sahibi olmuş, 19. yüzyılda aşiretler arası çatışmalarda ve isyanlarda rol oynamıştır.
- Göç Hareketleri: 20. yüzyılda Şanlıurfa-Diyarbakır hattından Suriye’ye ve Avrupa’ya göçler yaşanmıştır.
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii (ağırlıklı), az sayıda Alevi kolu bulunur.
- Aşiret Yapısı:
- Geleneksel ağalık sistemi zayıflamış olsa da, aileler arası dayanışma devam etmektedir.
- Kentleşmeyle birlikte aşiret kimliği yerini bireysel kimliğe bırakmaktadır.
- Siyasi Eğilim:
- Kürt siyasi hareketlerine sempati duyanların yanı sıra, devletle uyumlu yaşayan kesimler de bulunur.
- Türkiye’de HDP ve AK Parti’ye oy veren gruplar mevcuttur.
Ekonomik Yapı
- Geleneksel Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık (koyun ve keçi yetiştiriciliği)
- Tarım (buğday, arpa, mercimek – kurak bölgelerde kuru tarım)
- Modern Ekonomiye Katılım:
- Şehirlerde: İnşaat, nakliye, esnaflık
- Avrupa’da: Özellikle Almanya’da işçi göçmen olarak çalışan nüfus bulunur.
Kültürel Özellikler
- Dengbêj Geleneği: Kürt sözlü edebiyatı ve müziği canlıdır.
- Düğün ve Cenaze Törenleri: Aşiret içi dayanışma bu törenlerde belirgindir.
- Aşiret İçi Evlilikler: Eskisi kadar yaygın olmasa da, özellikle kırsalda devam etmektedir.
Omerka Aşiretinin Diğer Aşiretlerle İlişkileri
- Rişvan Konfederasyonu: Omerka, Rişvan aşiretinin bir kolu olarak bilinir. Diğer Rişvan aşiretleriyle (Çelikan, Şadıllı) akrabalık bağları vardır.
- Komşu Aşiretler:
- Siverek bölgesinde: Bucak, Karakeçi, Berazi aşiretleriyle ilişkileri vardır.
- Suriye’de: Şammar ve Tayy aşiretleriyle etkileşim içindedir.
Günümüzde Omerka Aşireti
- Kentleşme: Şanlıurfa, Diyarbakır ve Adana’da önemli bir nüfus yaşamaktadır.
- Diaspora: Almanya, Fransa ve İsveç’te Omerka kökenli Kürt toplulukları bulunur.
- Siyasi ve Sosyal Değişim: Genç nesil arasında aşiret kimliği zayıflamakta, yerini ulusal (Kürt) veya dini (İslami) kimlikler almaktadır.
Omeran / Ömeran Aşireti
Ömeran Aşireti, geniş bir coğrafyada varlık göstermiş, özellikle Türkiye’nin doğu bölgeleri, İran ve Irak’ta önemli bir nüfusa sahip olmuştur. Genellikle göçebe ve yarı göçebe yaşam süren aşiret, zaman içinde yerleşik hayata geçmiş, bazı kolları ise siyasi ve sosyal yapılar içinde etkili olmuştur.
Ömeryat (Ömeriyat/Omeryat) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 10.000-20.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri:
- Türkiye: Şanlıurfa (Harran, Akçakale), Mardin (Kızıltepe), Diyarbakır
- Suriye: Rakka, Haseke (Cezire bölgesi)
- Dil: Ağırlıklı olarak Arapça, bazı kesimlerde Kürtçe (Kurmanci) ve Türkçe
Tarih ve Köken
- Etnik Köken: Arap (çoğunluk), bazı aileler Kürt veya Türkmen kökenli olabilir.
- Tarihi Rolü:
- Osmanlı döneminde Rakka ve Harran bölgesinde tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır.
- yüzyılda Suriye-Türkiye sınırında yaşanan çatışmalardan etkilenmişlerdir.
- Osmanlı döneminde Rakka ve Harran bölgesinde tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır.
- Göç Hareketleri:
- 1980’lerden itibaren Şanlıurfa’dan Mardin ve Diyarbakır’a iç göç yaşanmıştır.
- Suriye İç Savaşı’ndan sonra Türkiye’ye göç eden Ömeryatlı aileler bulunmaktadır.
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii (çoğunluk), az sayıda Hanefi Müslüman
- Aşiret Yapısı:
- Geleneksel aşiret liderliği zayıflamış, ancak aileler arası dayanışma devam etmektedir.
- Kentlerde yaşayanlar aşiret bağlarını büyük ölçüde kaybetmiştir.
- Siyasi Eğilim:
- Türkiye’de AK Parti ve muhafazakar Arap partilerine yakınlık gösterirler.
- Suriye’deki Ömeryatlılar genellikle Esad rejimine mesafelidir.
Ekonomik Yapı
- Geleneksel Geçim Kaynakları:
- Tarım (pamuk, buğday, arpa – Fırat Nehri havzasında sulu tarım)
- Hayvancılık (koyun ve keçi yetiştiriciliği)
- Modern Ekonomiye Katılım:
- Şanlıurfa ve Mardin’de: Ticaret, nakliyecilik, inşaat işçiliği
- Suriye’de: Petrol bölgelerinde işçi olarak çalışanlar bulunur.
Kültürel Özellikler
- Arapça Ağırlıklı Kültür: Geleneksel Arap şiiri ve müziği yaygındır.
- Düğün ve Cenaze Törenleri: Aşiret içi dayanışma bu törenlerde belirgindir.
- Aşiret İçi Evlilikler: Kırsalda hala yaygın, ancak kentlerde azalmıştır.
Ömeryat Aşiretinin Diğer Aşiretlerle İlişkileri
- Arap Aşiretleriyle İlişkiler:
- Şammar, Tayy, El-Baggara gibi Arap aşiretleriyle akrabalık bağları vardır.
- Cebur ve El-Milaysa aşiretleriyle tarihsel ittifaklar kurmuşlardır.
- Kürt Aşiretleriyle İlişkiler:
- Rişvan ve Berazi aşiretleriyle zaman zaman çatışmalar yaşanmıştır.
- Dengbêj kültürü nedeniyle Kürtlerle kültürel etkileşim vardır.
Günümüzde Ömeryat Aşireti
- Kentleşme: Şanlıurfa, Mardin ve Diyarbakır’da önemli bir nüfus yaşamaktadır.
- Suriye’deki Durum: Rakka ve Haseke’deki Ömeryatlılar, Suriye İç Savaşı’ndan sonra zor durumda kalmıştır.
- Kimlik Dönüşümü: Genç nesil arasında aşiret kimliği zayıflamakta, yerini Arap milliyetçiliği veya İslami kimlik almaktadır.
P HARFİ
Pazuki (Pazokî) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 50.000-100.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri:
- Türkiye: Hakkari, Van
- Irak: Duhok, Zaho
- İran: Urmiye
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Kurmanci (Kürtçe)
- Tarihi Köken: Ortaçağ’da güçlü bir Kürt aşireti olarak bilinir.
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Sosyal Yapı: Geleneksel aşiret yapısı korunmakla birlikte modernleşme sürecinde.
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık (koyun ve keçi yetiştiriciliği)
- Sınır ticareti
Pîjan (Pejan, Pîcan) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 20.000-40.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Irak (Süleymaniye), İran (Kürdistan Eyaleti)
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Sorani (Kürtçe)
- Kültürel Özellikler: Güçlü sözlü edebiyat geleneği
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Politik Eğilim: Kürt siyasi hareketlerine destek
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Tarım (tahıl üretimi)
- Ticaret
Pîran Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 30.000-60.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Diyarbakır, Mardin, Şırnak
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Kurmanci (Kürtçe)
- Tarihi Önem: Osmanlı döneminde bölgede etkili olmuşlardır.
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Sosyal Yapı: Kentleşmeyle birlikte aşiret bağları zayıflamıştır.
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Tarım (pamuk, buğday)
- Hayvancılık
Pişderî (Bişderî) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 10.000-20.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Irak (Duhok), Suriye (Haseke)
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Kurmanci (Kürtçe)
- Kültürel Özellikler: Göçebe kökenli, şimdi yerleşik
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Ezidi ve Sünni-Şafii kolları bulunur.
- Sosyal Yapı: Aşiret içi dayanışma güçlüdür.
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık
- Tarım
Pencinarî Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 15.000-30.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Irak (Erbil), İran (Kürdistan Eyaleti)
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Sorani (Kürtçe)
- Kültürel Özellikler: Geleneksel Kürt kültürünü korumuşlardır.
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Politik Eğilim: KDP (Kürdistan Demokrat Partisi) yanlısı
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Tarım
- Ticaret
Pîrdelî (Pürdelî) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 5.000-10.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Türkiye (Muş, Bitlis)
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Kurmanci (Kürtçe)
- Kültürel Özellikler: Köy yaşamı hakimdir.
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Sosyal Yapı: Geleneksel aşiret yapısı zayıflamıştır.
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık
- Tarım
Pîlekî (Pîlekan) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 10.000-20.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Irak (Süleymaniye), İran
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Sorani (Kürtçe)
- Kültürel Özellikler: Şehirleşme oranı yüksek
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Politik Eğilim: Kürt siyasi hareketlerine destek
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Ticaret
- Memuriyet
Pîrebad (Pîyrebad) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 5.000-10.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: İran (Kürdistan Eyaleti)
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Sorani (Kürtçe)
- Kültürel Özellikler: Geleneksel yaşam tarzı korunmuştur.
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Sosyal Yapı: Aşiret içi evlilikler yaygındır.
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık
- Tarım
Pînaşî (Pînyaşî) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 3.000-7.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Türkiye (Hakkari), Irak
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Kurmanci (Kürtçe)
- Kültürel Özellikler: Göçebe kökenli
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Sosyal Yapı: Aşiret bağları güçlüdür.
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık
- Sınır ticareti
R HARFİ
Revadî (Rewadî, Ravadî) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 50.000-100.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Irak (Süleymaniye, Erbil), İran (Batı Azerbaycan)
Dil ve Kültür
- Konuşulan Diller: Sorani (Kürtçe), Farsça
- Tarihi Önem: Ortaçağ’da Revadî Hanedanı olarak bilinirler.
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Sosyal Yapı: Geleneksel aşiret yapısı korunmakla birlikte modernleşme etkilidir.
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Tarım (tahıl üretimi)
- Ticaret (sınır ticareti)
Raman Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 100.000-200.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Batman, Diyarbakır, Mardin
Dil ve Kültür
- Konuşulan Dil: Kurmanci (Kürtçe)
- Kültürel Özellikler: Güçlü dengbêj geleneği
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Politik Eğilim: Kürt siyasi hareketlerine güçlü destek
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık
- Petrol bölgesinde işçilik
Rojkî (Rojkanlı) Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 20.000-50.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Hakkari, Şırnak
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Göçebe Kökenli: Yarı göçebe yaşam tarzından yerleşik hayata geçiş
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık (keçi yetiştiriciliği)
- Sınır ticareti
Reşkotan Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 30.000-60.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Van, Hakkari
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Öne Çıkan Özellik: Aşiret içi dayanışmanın güçlü olması
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Hayvancılık
- Tarım
Receban Aşireti
Nüfus ve Demografi
- Tahmini Nüfus: 10.000-20.000
- Ana Yoğunluk Bölgeleri: Mardin, Şırnak
Sosyolojik Yapı
- Dini Yapı: Sünni-Şafii
- Sosyal Yapı: Geleneksel aşiret yapısı korunuyor
Ekonomik Yapı
- Başlıca Geçim Kaynakları:
- Tarım
- Hayvancılık
S HARFİ
Sancak Berriye (Xelef Ağa) Aşireti
- Dağılım: Urfa, Suruç
- Sosyoloji: Arapça konuşan Sünni Müslümanlar
- Ekonomi: Tarım (pamuk, buğday), hayvancılık
Süveydi (Sewidi) Aşireti
- Dağılım: Mardin, Şanlıurfa
- Sosyoloji: Arap-Sünni
- Ekonomi: Çöl tarımı (mercimek), ticaret
Sıpertî (Sipirtî, Spertî) Aşireti
- Dağılım: Muş, Bitlis
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun), yaylacılık
Sıpkanlı (Sıpkî, Sepkî) Aşireti
- Dağılım: Van, Hakkâri
- Nüfus: ~10,000
- Sosyoloji: Kürt-Şafii, yarı göçebe
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği, sınır ticareti
Sinikan Aşireti
- Dağılım: Diyarbakır, Batman
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Tarım, hayvancılık
Sürgücü Aşireti
- Dağılım: Kars, Ağrı
- Sosyoloji: Türkmen-Sünni
- Ekonomi: Büyükbaş hayvancılık, tahıl tarımı
Suhriyeli (Suhri) Aşireti
- Dağılım: Irak (Süleymaniye), Türkiye’de Şırnak
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Ticaret, hayvancılık
Sindî (Gulî) Aşireti
- Dağılım: Mardin, Şırnak
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Tarım (pamuk, buğday)
Sorî Aşireti
- Dağılım: Irak Kürdistanı (Erbil), Türkiye’de Hakkâri
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık, ticaret
Surçî Aşireti
- Dağılım: Batman, Siirt
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Hayvancılık, petrol bölgesinde işçilik
Silokan (Silokî, Sıloqî) Aşireti
- Dağılım: Şırnak, Hakkâri
- Sosyoloji: Kürt-Şafii
- Ekonomi: Keçi yetiştiriciliği, yaylacılık
Sefikan Aşireti
(Kürt Aşireti – Güneydoğu Anadolu)
Dağılım:
- Türkiye: Batman, Diyarbakır, Mardin
- Irak: Musul, Duhok bölgelerinde küçük gruplar
Etnik Köken:
- Kürt (Kurmanci lehçesi)
- Bazı kaynaklarda Arap kökenli oldukları da iddia edilir
Din ve Mezhep:
- Sünni Müslüman (Şafii)
Tarihsel Özellikler:
✔ Osmanlı döneminde bölgede tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır
✔ Aşiretler arası çatışmalarda aktif rol oynamışlardır
✔ Günümüzde şehirleşmeyle birlikte geleneksel yapı zayıflamıştır
Sosyal Yapı:
- Güçlü aşiret dayanışması
- Kan davaları tarihte önemli yer tutar
Sinemili Aşireti
(Alevi Kürt/Zaza Aşireti – Dersim Kökenli)
Dağılım:
- Türkiye: Dersim, Erzincan, Sivas, Malatya
- Göçmenler: İstanbul, İzmir, Ankara gibi büyük şehirler
Etnik Köken:
- Zaza/Kırmanç (Dersimli)
- Zazaca ve Kurmanci konuşurlar
Din ve Mezhep:
- Alevi (Dersim Aleviliği)
Tarihsel Önemi:
✔ Koçgiri İsyanı (1921) ve Dersim İsyanı (1937-38)‘nde aktif rol aldılar
✔ Seyit Rıza ile bağlantılı aileler bulunmaktadır
✔ Aşiret içi evlilikler yaygındır
Kültürel Özellikler:
- Dersim folklorü ve müziği güçlü şekilde yaşatılır
- Gizemli (batıni) inanç ritüelleri önemlidir
Sencabi Aşireti
(Kürt Aşireti – Irak Kürdistanı Ağırlıklı)
Dağılım:
- Irak: Süleymaniye, Erbil, Kerkük
- İran: Batı Azerbaycan bölgesi
- Türkiye: Hakkari, Şırnak (sınır bölgeleri)
Etnik Köken:
- Kürt (Sorani lehçesi)
Din ve Mezhep:
- Sünni Müslüman (Şafii)
Siyasi ve Tarihsel Rol:
✔ Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde etkili bir aşiret
✔ Peşmerge hareketi içinde önemli roller üstlenmişlerdir
✔ Saddam döneminde baskı gören aşiretlerden biridir
Ekonomik Yapı:
- Petrol bölgelerinde nüfuz sahibi
- Tarım ve hayvancılık geleneksel geçim kaynakları
Ş HARFİ
Şeddadi (Şedadi, Şeddadî) Aşireti
- Nüfus: ~50.000-100.000 (Dağınık halde)
- Bölge: Kars, Iğdır, Azerbaycan, Nahçıvan
- Dil: Azerice, Kürtçe (Kurmanci)
- Sosyoloji:
- Tarihteki Şeddadî Hanedanı (10.-12. yy) ile bağlantılıdır.
- Sünni-Hanefi ve Şii inançları yaygındır.
- Tarım ve hayvancılıkla uğraşırlar.
- Ekonomi: Kars’ta hayvancılık, Azerbaycan’da ticaret.
Şikakî (Şekak, Şakî) Aşireti
- Nüfus: ~200.000-300.000
- Bölge: Urmiye (İran), Hakkari (Türkiye), Erbil (Irak)
- Dil: Kurmanci (Kürtçe)
- Sosyoloji:
- Simko Şikak önderliğinde 20. yy’da bağımsızlık mücadelesi vermiştir.
- Sünni-Şafii inancı hakimdir.
- Aşiret içi dayanışma güçlüdür.
- Ekonomi: Sınır ticareti, hayvancılık.
Şeyhbizînî (Şexbizinli) Aşireti
- Nüfus: ~30.000-50.000
- Bölge: Batman, Diyarbakır, Mardin
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- Nakşibendi tarikatına bağlıdırlar.
- Geleneksel olarak toprak ağalığı sistemi etkilidir.
- Ekonomi: Tarım (buğday, arpa).
Şemikî (Şemikan) Aşireti
- Nüfus: ~20.000-40.000
- Bölge: Muş, Bitlis
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- Ağırlıklı olarak köy yaşamı sürerler.
- Kürt siyasi hareketlerine katılım orta düzeydedir.
- Ekonomi: Hayvancılık (koyun yetiştiriciliği).
Şebikî (Şebikan) Aşireti
- Nüfus: ~15.000-30.000
- Bölge: Adıyaman, Gaziantep
- Dil: Kürtçe (Kurmanci)
- Sosyoloji:
- Yerleşik yaşam hakimdir.
- Sünni-Hanefi inancı yaygındır.
- Ekonomi: Tarım (pamuk, antep fıstığı).
Şerefan Aşireti
- Nüfus: ~10.000-20.000
- Bölge: Van, Hakkari
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- Feodal yapı zayıflamıştır.
- Modernleşme sürecinde kentlere göç etmişlerdir.
- Ekonomi: Küçük esnaflık, inşaat sektörü.
Şadıllı (Şadlu, Şadî) Aşireti
- Nüfus: ~50.000 (Türkiye, Azerbaycan, İran)
- Bölge: Kars, Ardahan, Tebriz (İran)
- Dil: Azerice, Kürtçe
- Sosyoloji:
- Türkmen/Kürt karışık kökenli oldukları iddia edilir.
- Şii ve Sünni kolları vardır.
- Ekonomi: Hayvancılık, sınır ticareti.
Şevli (Şawlî, Şavelli) Aşireti
- Nüfus: ~5.000-10.000
- Bölge: Irak (Süleymaniye), İran
- Dil: Sorani (Kürtçe)
- Sosyoloji:
- Göçebe kökenli, şimdi yerleşikler.
- KDP (Kürdistan Demokrat Partisi) yanlısıdırlar.
- Ekonomi: Hayvancılık.
Şeyhhasanlı (Şexhesenî) Aşireti
- Nüfus: ~25.000-50.000
- Bölge: Bingöl, Muş
- Dil: Zazaca, Kurmanci
- Sosyoloji:
- Alevi inancına mensupturlar.
- Dersim coğrafyasıyla kültürel bağları vardır.
- Ekonomi: Arıcılık, hayvancılık.
Şerefbeyanî Aşireti
- Nüfus: ~10.000-15.000
- Bölge: Mardin, Şırnak
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- Geleneksel ağalık sistemi zayıflamıştır.
- Kentleşme oranı yüksektir.
- Ekonomi: Nakliyecilik, ticaret.
Şavak (Şabak) Aşireti
- Nüfus: ~30.000-50.000
- Bölge: Irak (Musul), Suriye (Haseke)
- Dil: Şabakça (Zazaca-Kürtçe karışımı), Arapça
- Sosyoloji:
- Ezidi, Şii ve Sünni kolları vardır.
- Irak’ta özerklik talepleri bulunur.
- Ekonomi: Tarım, dokumacılık.
Şêgo (Şigoyî, Mala Şêgo) Aşireti
- Nüfus: ~5.000-10.000
- Bölge: Diyarbakır, Mardin
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- Kürt edebiyatında önemli şahsiyetler çıkarmıştır.
- Sünni-Şafii inancı yaygındır.
- Ekonomi: Ticaret, zanaatkarlık.
Şeyh Bekirê Sor Ailesi
- Nüfus: ~1.000-2.000 (Soy ağırlıklı)
- Bölge: Batman, Diyarbakır
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- Nakşibendi tarikatına bağlıdırlar.
- Dini liderlik rolleri vardır.
- Ekonomi: Vakıf ve dini kurumlarla bağlantılı gelirler.
Genel Değerlendirme
- En güçlü aşiretler: Şikakî, Şeddadi, Şeyhbizînî
- En fazla dağınık yaşayan: Şadıllı (Türkiye, İran, Azerbaycan)
- Dini çeşitlilik: Alevi (Şeyhhasanlı), Şii (Şadıllı), Ezidi (Şavak)
- Ekonomik yapı: Hayvancılık (Şikakî, Şemikî), ticaret (Şerefbeyanî), tarım (Şebikî)
T-U HARFİ
İmranlı/Umranlı Aşireti
-
Nüfus: İmranlı Aşireti, özellikle Sivas ve çevresindeki bölgelerde yoğunlaşan bir aşirettir. Aşiret üyelerinin nüfusu, tahminlere göre 50,000 ile 100,000 kişi arasında değişmektedir. Bu aşiret, Sivas’ın İmranlı ilçesine adını vermiştir ve bölgede önemli bir yerleşim birimi olarak kabul edilir.
-
Ekonomik Durum: İmranlı Aşireti, tarihsel olarak tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamıştır. Günümüzde ise üyeleri, şehirleşme ile birlikte sanayi, ticaret ve çeşitli iş kollarında faaliyet göstermektedir. Aşiret üyelerinin büyük bir kısmı, küçük ölçekli işletmelerde çalışmakta veya kendi işlerini kurmaktadır. Tarım, hala bazı köylerde geçim kaynağı olmaya devam etmektedir.
-
Sosyolojik Yapı: İmranlı Aşireti, geleneksel olarak oldukça sıkı aile bağlarına sahip bir yapıya sahiptir. Aile üyeleri arasında dayanışma oldukça güçlüdür. Ayrıca, aşiret içinde liderlik yapısı da belirgin olup, yaşça büyüklerin ve liderlerin sözü geçmektedir. Dini değerler ve gelenekler, aşiret üyelerinin sosyal hayatında önemli bir yer tutmaktadır.
Ubeyd Aşireti
-
Nüfus: Ubeyd Aşireti, özellikle Orta Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yerleşik olan, nüfus açısından orta büyüklükte bir aşirettir. Aşiret üyelerinin sayısı, çeşitli kaynaklarda 30,000 ile 60,000 arasında tahmin edilmektedir.
-
Ekonomik Durum: Ubeyd Aşireti üyeleri, çoğunlukla tarım ve hayvancılıkla geçimlerini sağlamaktadır. Ancak şehirleşme ve sanayileşme ile birlikte üyelerinin bir kısmı ticaretle ve çeşitli iş kollarında faaliyet göstermeye başlamıştır. Özellikle son yıllarda, büyük şehirlerdeki ticaret faaliyetleri ile uğraşan Ubeyd Aşireti üyeleri, ekonomik çeşitliliği artırmışlardır.
-
Sosyolojik Yapı: Ubeyd Aşireti, güçlü aile bağlarına sahip olup, üyelerinin birbirine olan desteği çok yüksektir. Aşiret içindeki liderler, çoğunlukla deneyime ve saygıya dayalı olarak seçilmektedir. Aşiret üyeleri, geleneksel kültürlerini yaşatmaya büyük önem verir ve bu kültürel mirası gelecek nesillere aktarmaya çalışırlar. Dini ve kültürel etkinlikler, aşiret için sosyal bağları güçlendiren önemli unsurlardır.
V-Y HARFİ
Velyan/Veliyanlı Aşireti
(Kürt Aşireti – Güneydoğu Anadolu ve Suriye)
Dağılım:
- Türkiye: Şanlıurfa (Viranşehir, Ceylanpınar), Mardin
- Suriye: Haseke, Kamışlı
- Irak: Duhok bölgesinde küçük gruplar
Etnik Köken:
- Kürt (Kurmanci lehçesi)
- Bazı kaynaklarda Arap kökenli oldukları da belirtilir
Din ve Mezhep:
- Sünni Müslüman (Şafii)
Tarihsel Özellikler:
✔ Osmanlı döneminde bölgede tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır
✔ Aşiretler arası çatışmalarda aktif rol oynamışlardır
✔ 20. yüzyılda Suriye’de Fransız Mandası’na karşı direnişe katıldılar
Sosyal Yapı:
- Güçlü aşiret dayanışması
- Geleneksel Kürt aşiret yapısını korurlar
Yezidi Aşireti
(Ezidi Kürtler – Dini Bir Topluluk)
Dağılım:
- Irak: Musul, Duhok, Şengal (Sincar) Dağı
- Türkiye: Batman, Mardin, Şanlıurfa (az sayıda)
- Suriye: Haseke, Kamışlı
- Ermenistan, Gürcistan, Almanya (diaspora)
Etnik Köken:
- Kürt (Kurmanci lehçesi)
Din ve İnanç:
- Yezidilik:
- Tek tanrılı ancak Melek Tavus’a (Azazil) inanan bir din
- Kast sistemi (Mirler, Pîrler, Şeyhler, Müritler)
- Dış evlilik yasak, katı dini kurallar
Tarihsel Özellikler:
✔ Osmanlı döneminde baskı görmüşlerdir
✔ Saddam Hüseyin döneminde asimilasyon politikalarına maruz kaldılar
✔ 2014’te IŞİD soykırımına uğradılar (Şengal Katliamı)
Önemli Aşiretler:
- Haskan (Şengal bölgesinde güçlü)
- Qatan (Musul ve Duhok’ta yoğun)
- Dawudî (dini liderlik rolü)
Z HARFİ
Zaza Aşireti
- Nüfus: ~3-6 milyon (Türkiye genelinde)
- Bölge: Dersim, Bingöl, Elazığ, Sivas, Muş, Erzincan, Varto (Muş)
- Dil: Zazaca (Kuzey ve Merkez lehçeleri)
- Sosyoloji:
- Alevi ve Sünni (Hanefi/Şafii) kolları bulunur.
- Dersimli Zazalar genellikle Alevi, Bingöl-Elazığ çevresindekiler Sünni-Şafii’dir.
- Geleneksel olarak tarım ve hayvancılıkla uğraşırlar.
- Kürt siyasi hareketlerine katılım orta düzeydedir.
Zeydan Aşireti
- Nüfus: ~200.000-500.000 (Türkiye, Irak, Suriye)
- Bölge: Van, Hakkari, Şırnak (Türkiye); Musul, Duhok (Irak); Kamışlı (Suriye)
- Dil: Kurmanci (Kürtçe)
- Sosyoloji:
- Feodal yapı güçlüdür, ağalık sistemi etkilidir.
- PKK ve KDP gibi hareketlerde aktif rol almışlardır.
- Sünni-Şafii inancı yaygındır.
Zilan/Zeylan Aşireti
- Nüfus: ~50.000-100.000
- Bölge: Van (Erciş, Muradiye), Ağrı
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- 1930 Zilan Katliamı’ndan büyük darbe aldılar.
- Geleneksel olarak göçebe (konargöçer) yaşam sürdüler.
- Günümüzde yerleşik hayata geçmişlerdir.
Zerzayî Aşireti
- Nüfus: ~30.000-60.000
- Bölge: Şırnak (Cizre, Silopi), Mardin
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- Ezidi ve Müslüman kolları bulunur.
- Toprağa bağlı köylü yaşamı yaygındır.
- Kürt milliyetçi hareketlerine katılım düşüktür.
Zibari/Zêbarî Aşireti
- Nüfus: ~150.000 (Türkiye ve Irak)
- Bölge: Hakkari, Şırnak (Türkiye); Duhok, Barzan (Irak)
- Dil: Kurmanci
- Sosyoloji:
- Barzani ailesiyle akrabalık bağları vardır.
- KDP (Kürdistan Demokrat Partisi) yanlısıdırlar.
- Sünni-Şafii inancı hakimdir.
Zengene (Roman) Aşireti
- Nüfus: ~500.000-1 milyon (Türkiye geneli)
- Bölge: Adana, Mersin, İzmir, İstanbul, Diyarbakır
- Dil: Romani, Türkçe, Kürtçe
- Sosyoloji:
- Göçebe veya gecekondu mahallelerinde yaşarlar.
- Müzisyenlik, demircilik, hurdacılık yaygın mesleklerdir.
- Diğer aşiretlerle evlilik oranı düşüktür.
Zend Aşireti
- Nüfus: ~20.000-50.000
- Bölge: İran (Luristan, Kirmanşah), Irak (Süleymaniye)
- Dil: Lorî, Kelhuri (Güney Kürtçesi)
- Sosyoloji:
- İran’daki Zand Hanedanı’yla bağlantılıdır.
- Şii Müslüman ve Yarsan (Ehl-i Hak) inançları yaygındır.
Zahuri/Zaxuri Aşireti
- Nüfus: ~10.000-20.000
- Bölge: Kafkasya (Azerbaycan, Dağıstan), Doğu Anadolu
- Dil: Kürtçe, Azerice
- Sosyoloji:
- Kafkasya kökenli oldukları iddia edilir.
- Sünni-Hanefi inancı hakimdir.
Q-X HARFİ
Xelikanlı (Xelki, Halikanlı) Aşireti
- Dağılım: Başta Diyarbakır, Batman, Mardin ve Suriye’nin Haseke bölgesi.
- Etnik Köken: Kürt (Kurmanci lehçesi).
- Din/Mezhep: Sünni (Şafii).
- Özellikler: Geleneksel olarak hayvancılık ve tarımla uğraşırlar. Aşiret içi dayanışma güçlüdür.
Xilanlı (Xilani) Aşireti
- Dağılım: Şırnak, Hakkari, Irak (Zaho, Duhok).
- Etnik Köken: Kürt (Kurmanci/Sorani).
- Din/Mezhep: Sünni (Şafii).
- Tarih: Osmanlı döneminde Şırnak bölgesinde etkiliydiler.
Xilan (Hiran, Zerikiyan) Aşireti
- Dağılım: Van, Hakkari, İran (Urmiye).
- Etnik Köken: Kürt (Kurmanci).
- Din/Mezhep: Sünni (Şafii), az sayıda Yezidi.
- Önemli Özellik: İran-Irak savaşlarında aktif rol oynamışlardır.
Xoşnavi (Hoşnavi, Hasnani) Aşireti
- Dağılım: Bitlis, Muş, Van.
- Etnik Köken: Kürt (Kurmanci).
- Din/Mezhep: Sünni (Şafii).
- Kültür: Geleneksel Kürt müziği ve dansında önemli bir yere sahiptirler.
Xerzi (Xerzan, Garzan) Aşireti
- Dağılım: Batman, Siirt, Mardin.
- Etnik Köken: Kürt (Kurmanci).
- Din/Mezhep: Sünni (Şafii).
- Tarih: Garzan bölgesinin adını bu aşiretten almıştır.
Xelecan (Xalecan) Aşireti
- Dağılım: Irak (Süleymaniye, Halepçe), İran.
- Etnik Köken: Kürt (Sorani lehçesi).
- Din/Mezhep: Sünni (Şafii).
- Özellikler: Peşmerge hareketinde etkili olmuşlardır.
Xiyan (Hiyan) Aşireti
- Dağılım: Diyarbakır, Şanlıurfa, Suriye (Rakka).
- Etnik Köken: Kürt (Kurmanci).
- Din/Mezhep: Sünni (Şafii).
- Tarih: Aşiretler arası çatışmalarda aktif rol oynamışlardır.
Xelhesini (Xalhesini, Halesini) Aşireti
- Dağılım: Mardin, Şırnak, Irak (Duhok).
- Etnik Köken: Kürt (Kurmanci).
- Din/Mezhep: Sünni (Şafii).
- Özellikler: Güçlü aşiret bağları ve geleneksel yapıyı korurlar.
Önemli Not:
- Aşiret isimlerinin farklı yazılışları lehçe ve bölgesel varyasyonlardan kaynaklanmaktadır.
- Bu liste alfabetik sıraya göre düzenlenmiş olup, tüm aşiretleri kapsamamaktadır.
- Aşiretler hakkında daha detaylı bilgi için akademik kaynaklara başvurulması önerilir.
Kültürel Önem:
Bu aşiretler, Kürt kültürünün ve sosyal yapısının önemli unsurlarındandır. Geleneksel yaşam tarzları, folklorik özellikleri ve tarihsel geçmişleriyle bölgenin kültürel mozaiğine katkı sağlamaktadırlar.
