Tarixê Kirmancîye de, qomenîya Raa Haqî de, yê Dersîmî de rozê şîyayî zofîyê. Sene roza ma wa ke şîya nîya? Rozê ma yê şîyayî çi ra honde zofîyê? Honde qir kerdîsî, mêfenî, azvurnayîsî u azbirnayîşî çi ra ardê sare ma serde, hata na roze kî çi ra nê texelnenê? Ma kamî re se kerdo, kamî ra çi wasto?
Qomê ma wasto ke weşîya xo ebe raştîya xo, ebe qomenîya xo biramo… Yane ebe Kirmancîya xo, ebe zonê xo, ebe rawa xo… Saltanatu, Hukumdaru, zorbazu mezal ci nê do. Roza ewreyene de kî nîya ro. Bêbextî çixa ke her waxt bîyê, qomê ma yî çaxu de hevena jumînî de gureto, ver ba qetilkaru de pêro pîya esto xo ver. Çîyena esto ke ewro bêbext u bêîqrarî hevena jedîyê.
Raşta, tarixê ma de rozê şîyayî zofîye. Çîye esto ke na rozu ra taye xo tarixê ma de mîladîye. 4’ê Gulane kî na mîladu ra juya. Qerarê Qurulê Baqanu yê 4’ê Gulane, 1937-38’î… Cemîyetê İttîhat u Terakkî sire Herbe Cîhanî Juyîne de dest kerdbî ci azê hometa İsa Pexamberî birnaybî. Dime ra taw ardbî ra kulî Kirmancu be Qomenîyunê Raa Haqî. Yînu çim de ware Kirmancunê Raa Haqî Dersîm, ci re sare dezo de giran bî. Xora ke wazenê qomenîyunê Raa Haqî werte ra wedare, gama virene de gereke Dersîm de azbirnayîs ronene. Her çîye xo kerdbî hazir, 4’ê Gulane de kî qerarê Meclîsî vetbî.
Bêbextê Modernîteyî
4’ê Gulane de hem Dersîm de hem kî sukunê Anadolîye u Avrupa de oncî yeme tê are, huzurê nêçarunê xo de vindeme dare, noletî ame ra na kerdenu. Ebe na tore hem nêçarunê xo ame ra xo vîrî hem kî keme ke îsonetenî na kerdenu ra xeverdar bo, dewlete bêro dare, na kerdenunê xo endî bitexelno, hurmet be kamîye u qomenîya ma kero ke ma kî ebe raştîya xo werte haştîye de weşîya xo biramîme, dirbetunê xo kî melem kerîme…
Heya qesa juye na wa. Hama çîyena esto; ma zoneme ke na dewlete hona na polîtîka azbirnayîşî nê texelnena, dare de kî nê vindena. Bêsiko ke xoverdayîsê îqrarbendunê Dersîmî be talibunê Raa Haqî kî nê texelîno, dewam keno. Ma zoneme ke tenga her miletî kî bîya. Saro ke raştîya xo ra nê vîyerdo, qomenîya xo re wayîrenî kerda, rew-herey a tenge ra xeleşîyo, werte homete de ebe qomenîya xo cayê xo gureto. Yane toz rêça xo nê esta… Toz rêçe nê estene kî çor kose dîna de îcavê îsonetenîyo…
Na 4’ê Gulane de hete ra huzire nêçarunê xo de bêrîme dare, hete ra noletî bîyarîme ra na kerdenu, hetera kî gereke raştîya xo de bêrîme tê rî… Hal durumê Kirmancunê Raa Haqî çiko? Wertê na homete de rêça xo re, emeg u cirmê cedê xo re, şehîdunê xo re çixa wayîrenî kemê? Kemalê Raa xo ra çixa xeverdarîmê? Herkes vano dawa îsonetenî rameme! Raştî henîyo? İsonetenîya ke name kulî qomenîyuno werte na îsonetenî de qomê xo, qomenîya xo çitur tarîf u ca kemê?
Hukim kerdene, na çaxî de ebe modernîteyê kapîtalîstenî ramîno. Zulumo ke amo ma serde, zulumo ke ma re azbirnayîs minasiv dîyo; zulumo ke hem Dersîm hem kulî Kirmancu re şîn u şîvan ardo destê na modernîteyî ra amo, dewam keno.
Weçîntayîsê 31 yê Martî Ma re Ayne wo
Tenga Kirmancîye verê çimu de ra, eskera wa. Keso ke heve wayîrê vîcdanîyo heqî kî zoneno, nêqî kî zoneno… Tasavvufî de qesa de nîyanene esta; “Alem hona di meclîso. Sakîyê juyî Mihemmed be Alî ra yê. Sakîyê bînî kî Ebu Sûfyan be Muavîye ra yê” Mana na qesu eskera wa. Rawa de hîreyîne çîna. Gereke herkes meclîsê xo bizono.
Neçe îqrarbendê Dersîmî, yê Raa Haqî ser ba qomê xo, ser ba rawa xo sarê xo da. Meyîtê xo tîj vera poyayî, cinazê xo bî werde mor u milawunu. Neçe kes zîndanu de poyayî, domonî sey mendî, şîn u şîvanê ma u pîyu hard u asmên na pêra. Neçe ciwanikî u xortî nê şî murodê xo ser, meterusu de cayê xo guret, bî qirvanê Xizirî… Esq u sewda Haqî juya. Haq hete ra kî esq u haqanîye wo. Ya; alem hona di meclîso… Heto ju de heq, hete ju de neq! Hên sanikunê modernîteyî ra na raştîye nêna înkar kerdene!..
Zalimo ke esto ra ma serde, zalimo ke erzeno ra ma serde meclîsê nêqî ra wo. Çimeyê zulumî meclîso nêqo. Bêsiko ke xoverdayîsê Kirmancîye dewam keno, dewam kî kena. Wazen ke pers kerîne; zulumo ke amo serde, wazeno ke Kirmancenîya sima werte ra wedaro… Qe qiymetê Kirmancenîya sima çîna? Zulumo ke amo ma serde, keno ke Raa ma werte ra wedaro… Qe qiymetê Raa sima çîno? Zulumo ke amo ma serde keno ke dar u bere ma, teyr u ture ma, çemunê ma, birunê ma qetil kero… Qiymetê nînu sima çim de qe çîno? Kenê ke jîyar u dîyarê ma vînd kere. Sima çim de xatirê jîyar u dîyarunê ma çîno? Ciwanik u çere ke bîyê qirvanê Xizirî xatirê yînu çîno?
Şoreşgerê modernîteyî! İsono ke vanê çiko? Sima çim de werte na îsonetenî de çi ra cayê ma çîno? İzan u qistasunê kapîtalîst modernîteyî ra şoreşgerînî bena? Sima ke xoverdayîsê Kirmancu de nê guret, sima ke nêçarenîya Kirmancu nê zonê, sima ke werte qome ma de kerdenunê zulumkaru ser xo re raye kerde ra sima sene şoreşgerîye?
Onca seferê Dersîmî bî, serestena kulî Kirmancu bîye. Zorbajenîya modernîteyî na weçîntayîse peyenî de onca projeyê xo na ro, reyna est ra qomenîya ma serde, oncîya est ra xoverdayîsê ma serde. Qomê ma ra xeyle kes kî na serestene de tey guret, zalîmî bî sa… Refê modernîteyî yarê Kirmancîye nîye. Werte homete de, verê tarîxî de rîyê yînu tima şîya maneno!
Ya, dirbetîya de newîya, hama kes sik meke ro, Dersîm nêno ra çoku ser!
Serra 82.de huzurê Sey Riza be kulî şehîdunê xo de dare de rîme…
Hûseyîn Ozan
