DAİMİ DOĞAN
Dîna de edebiyat ke qesey bî ravêr şîîr, sanike roman, hêkate, vîramayiş, meqale, cerîbnayiş, kurate û krîtîk yene ra vîrî. Helbet jê pêro qomû edebiyatê kirmancû kî ewro nê pêro cisnû de afernakî dano. Edebîyatê kirmanckî jêderî ebe qese hunerê xo ardo gundê ma. Helbet no nîya wazene ra nêbîyo, çike zonê kirmancû de nuste, dugelû kerdo tomete. Ewro nuste de hona xoserîye çîn a, hama tenêna rehet o. Sayîya emekdarê zonê kirmancki, nustoxê zonî kî jêdiyayî. No kî edebîyatê zonê ma kî tenêna ravêr beno. Wertê cisnê edebîyatê ma de nê serrûnê peyênî şîîr, sanike, hêkate û roman jêdena xo rê ca vênenê.
Zonê ma de cêrîbnayişê edebîyatî zaf qiymetin ê. Helbet çîyê ke nusnînê pêro thamê edebiyatî nêdanê, hama zonî ser o gurîyayiş bîla zaf çîyo de hewl o. Çike na zon hona mekteb de nêmusnîno. Zonê dayika ma jê sey, wayîr vecîyayişê qiymetdarû ra payra vindeno. Heme hunerkarî ebe qeyretê xo gîrîyayişê zerrîya xo vila kenê. Na sevet ra kam çike vila keno sare û çimûnê ma ser o wo. Vajîme; wertê kitabê vîrameyişê peyênî ra Jîyargî (Firat Adır), şîîrî ra Uza Mendi (Qemera Barîye), Hekatû ra Pheznê Gamu (Berfin Jêle) û roman ra Gaban de Ju Çê Xawaçur (Hüseyin Ayrılmaz) xeylê kitabe de rindekî bî. Nê kitabî, mi kitabe ke besekerdê waxto nejdî de wendê îyê. Helbet zaf qiymetin kitabê ma yê bînî kî estê.
Nê kitabû pêroyîne serî krîtîk karo de zaf rindek biyene, hama na ca de teyna kitabo peyênî ser o tayê çî vajîne. Gaban de Ju Çê Xawaçure de miradê nustoxî henî aseno ke zagonê sarê Dersimî yo. Helbet zerê zagonî de îtîqatê kirmancîye, jîyarê dîyarê Dersimî dê naskerdêne. Hete ra kî sewdaya cencûnê ma arda ra zon. Tayê ca ti vana sanike ardara zon, tayê ca kî ti vana ma rê ebe thamê kirmancîye ra kilama khanê vata. Tayê beno ke jê sanike wanenê, tayê kî jê qesê kilame. Kitab ke qedena henî zanen ke jêderî weşîya qomê ma vênenê. Mesela Xelîl Axayî de kamîya sarê ma, hêkata Gowê de cuanîkên û bêbextên, esqê Gewerê û Sahanî de tayê torewû riznayene û halê însonîye vêneme. Na roman de teyna weşîya ju dewe nê, weşîya kirmancîye vêneme.
Kam se vano vazo, ewro tayê zagonê ma ju be ju darînê we. Henî zanen ke muzeya Mamekîye sima kî dîya. Ju qisim de Alewîlîk danê naskerdene. Yanê îtîqatê ju qomî ebe muze de dane we, zobîna ju vatene ra îtîqatê qomî kilitê muze kerdo. Çi hêf ke ewro Raa Heqiye û weşiya kirmancîye kî giran-giran darînê we. Jê na kitabî tayê kitabî qe nêbo wemedarîye deyin sanikûnê xo hêkatûnê xo vanê.
Gaban de Ju Çê Xawaçure de zon, zaf zalal do guraneyene. Nustox, kirmanckî fikirîyo ebe kirmanckî nusno. Eke gos na kitabî serî, ti vana çekuyê pîlûnê ma amê ra zonî. Pelge be pelge hete ra kî jê kamîlûnê ma ti vana ma rê derse salix dano. Vajîme; hêkata Kemerê Bimbarekî û Çimeyê Muzirî de ney vêneme. Têzere de ma rê hêkatû ra ju romano qiz o. Tenêna derg bîyêne beno ke ebe çêf jêdnene. Hama wendekarê na waxtî ke vênen çîyê kî nêvan. Çike endî heme kes nuste çîyo de kilm dime ra wo. Serba emegê xo Hüseyin AYRILMAZ bira wes û war bo. Qomê ma rê Balîşna Kirmancîye ra dima kitabe xo wo newî kî xêrin bo.
