Duştê qirrimê na qomî de mi qerqesune nêeşte, hama kilamî vatî!
Memed Çapan, Mazgêrd-Qilaçîye (Kalaycı) de 15. marte 1945ine de amewo rîyê dîna. Nasnameya dewlete de, 15ê asma amnona wertîye 1947 nusnîyo. Ney ser o; “Mamurê dewlete çike fikirîyo o tarix nusnito”, vano. “Nameyê pîyê mi; İvrahîm, nameyê maa mi; Zeynep a. Ma hetê ezbete ra kuresiz îme”, vano. Pîyê Memedî leyê Alî Koçî de maraba bîyo. Alî Koç kuresizû ra axayê dewe bîyo. Axa ke şîyo kotî, ê kî dima şîyê. Jê velgê verê vayî hardo dewres ser de çêrexîyê.
Hona 6-7 serrî bîyo ke Davut Sularî amo dewa înû. Sazê Davut Sularî û kilamûnê ey rê bîyo xeyran. Binê goza pîle de ey ke venga Heqî do mot bîyo mendo. Davut Sularî halê ey ke dîyo pî ra vato: “Lacê xo bide, leyê mi de bireso.” Hama pîyê ey nêwaşto. Memed na hal ser o, xo ve xo zaf sa bîyo, çike pîyê ey o nêdo. Hama hetê ra kî bîyo mirozin, çike ey saz ra zaf has kerdo. Waxt vêrdo ra, Memed bîyo 16 serrî. Maa xo, nîyado ke tesela Memed nêbirîna biza xo rota, pêro pereyî dê ci. Nişto areve şîyo Erzingan de dukanê Alî Soylu ra sazê xo gureto. Zaf sa bîyo, nêzonito ke se bikero.
Memed Çapan, mektebo verin; çêyê xalê xo de, Mazgêrd de wendo. “Hata na waxt jû qese tirkî nêzanitêne. Tirkî, na mekteb de sinifa verine de musayîne”, vano. Dima mektebo “Fransız Filolojisi” ke qazanç kerdo, poşt de saz şîyo Estemol. Memed 22 serrî de jû xorto feqir bîyo. Na sevet ra hetê ra wendo, hetê ra kî gurîyo. Talîyê ey, çêna Tatarû ra Emîna ey rê kerda waştîye. Na çêneke de zewejîyo, hama mekteb ra kî qirfîyo. Roze ve roze derdê dabare bîyo giran. Se bikero, peynîye de sazê xo bîla roto. Talî de nîya dê ke guretoxê sazî Aşik Daîmî bîyo. Hawarê ey rê Wezîrîya Perwerde resa, çike heqa malimîye da ci. Memed endî bîyo malim. Cênîya xo ra pîya, ravêr şîyê Karadenîz de Bartin û Zoguldak. Dima ameyê Estemol. Memed na rey kî bîyo malimê Fransizkî. Serî ra jêde nêşîyo ke Mazgêrd-Muxundu rê bîyo malim. Hama cênîya xo bese nêkena bivindo. Mejbur o kî pîya sono Estamol, helvet oncîya bêkar o. Hem endî hîre tenî yê, çike domonê xo bîyê. Memed Çapan; “Emîna zaf derdê mi ontî. Aye ra di lacê mi bî. Name hurdemîne kî mi nayî pa. Nameyê pîlî, nameyê Emîna rê sevev; Emîn, Serva şîîrê Nazim ‘Güneşi İçenlerin Türküsü’ kî Akın, yanê; ‘Emin Akın’ na pa. Nameyê lacê qizî kî hetê ma ra namdar jû mêrik bî. Mi ey ra zaf has kerdêne. Nameyê ey kî Kalo Gonc bî. Ey rê sevev ‘Gênco’ na pa. Çi hêf ke lacê min o pîl Emîn Akin, jû qezaya trafîkî ra dima bî seqet. Di serrî ra ver şî heqîya xo”, vano.
Tesîrê Ruhî Su
Memed Çapan, Mazgêrd-Muxundu de, mektebo verinî ra alvozê xo Îmam Genç (birayê Kamer Gençî) ra dost o. Çêyê Îmamî de Ruhî Su gosdano û zaf pêqayîl beno. Memed Çapan 1976 hesneno ke konsero Ruhi Su esto. Solixê xo cayê konserî de cêno. Naca Ruhî Su vêneno û xo dano nas kerdene. Ci ra serva koroyê ey destur cêno. Koro de kirmanckî kilama ‘setero’ waneno. Ruhî Su, telebewûnê xo ra vano: “Canê mi, na kilama ke Memed wende nayê ra ez henî fam ken ke uca de jû qom esto û zonê o qomî kî esto.” Dima sandalye ra yeno ra xo ser, reyna vano: “Memed firaqet bivinde, kilama ke to vake komunîzm ra kî talukeyî ya.” Memed Çapan; “Ruhî Su, teyna hunerkar nêbî. Însono de xas bî. Dostê pêro qomû bî. Mi pêro qomû ra haskerdiş tenê kî ey ra musayîne. Çike ey zagonê qomû ra has kerdêne. Kilamû ra has kerdêne,” vano.
Serrê Xeribîye
Rozê Memedî, wertê feqirên de vêrdê ra. Xêra cîrana xo Gonil Xanime, pay ra mendê, çike Gonil Xanime cênîya ey rê kî karo derjên û deştik musnito. Na sevet ra aye, jê waa xo vênita. Pereyî ke kutera dest, şîyo Unkapani de hosta Osman ra sazo newe gureto. Memed nê serrû tayê waxt ameleyên kerda, tayê waxt piska şîaye viraşta û rota. Rozê hesneno ke Maltepe de polîsû, dormê Mahîr û Cevahîrî ke çarnito ci ra pers kerdo: “Jû tirk çitur çîyo nîyanên keno?” Memed cavê Cevahîrî ra roşta xo cêno: “Ez tirk nîyo, ez kirmanc o.” Memed Çapan konserê xowo verin Şan Tîyatrosu de dano, hama ebe xo kî jêde pêqayîl nêbeno.
Feqirîye çêyê Memed Çapanî peynîye de riznena. Waştena cênîya xo ser o, qeraro mehkeme ra benê cîya. Memed Çapan na hal ser o, sazê xo cêno çê ra û di domonûnê xo ra qirfîno. No şîyayiş, şîyişo henî bîyo ke teyna Estemol ra nê, 1986ine de Tirkîya ra kî vêreno, sono Yunanîstan. Îta 3 serre înşaatû de gurîno. Memed Çapan; “Rozê jû ca de destê mi de saz, xo rê kilamî vatêne. Dima jû çêneke ame leyê mi. Zaf pêqayilê hunerê mi bîya. Ma jûvînî rê bîme meftun. Nameyê aye; Hanelore Wörle bîye. A, almane bîye. Almanya de malimêna muzîkî kerdêne. Mi rê vîza vete, pîya şîme Almanya. 1,5 serre zewejîyayî mendîme. Dima ferqê zagonî ra bîme cîa,” vano. Memed Çapan xeylê serrî Stutgart de baxçevanên kerda. Naca ra bîyo teqawut. Çêyê karkerû de mendo, hona kî uca maneno. Helbet muzîk ra qe nêvêro. Hetê ra kî muzîk ser rê dersî guretê. Memed Çapan, zonê dayika xo kirmanckî ra zovîna; tirkî, yunankî, almankî, fransizkî zoneno.
Hunerê Ey Ser o
Kilamûnê Memed Çapanî de rêça 38î, kesreta jîyar-dîyarû, hesreta welatî û hetê ra kî barê dîna, esq esto. Munzur Bava, Duzgin Bava, Daye daye, Zengerîye, Çaye berbena, Mezela Seyîde mi, Şîre, Dersim mi rê beso, Apo Sileman… nînû ra tayê yê.
Memed Çapan deva-deve 50 serre, zerrê xo de çike kerdo tarve ebe hunerê xo ardo ra zon. Serra 1992ine de albumê “Elê”, 1997 de “Axdat” û 2005ine de kî “Destanê Derê Laçî” viraşto. Helbet kilamê ke ey viraştê û vatê hondê kêm nîyê. Hunermendû ra zafê tenû kilamê ey wendê. Nînû ra tayê; Aynur Dogan, Nîlufer Akbal, Beser Şahîn, Şîvan Perwer, Yilmaz Çelîk, Nîzamettîn Ariç, Ahmet Aslan, Kardeş Turkuler, Grup Yorum, Metîn-Kemal Kahraman, Gule Mayera, Şengul Pak, Abîdîn Bîter û Ferhat Tunç o. “Mi kesî ra jû quris pere nêwaştî, çike alaqawa înû, mi rê malê dîna bîye”,vano.
Memed Çapan, hondê serre xeribîye dîya, feqirîye dîya, hama rozê omidê xo vînd nêkerdo. Mi no halê ey, 5 gujîge 2016 de konsero ke hunermendû serba ey da (Memed Çapan 50. Sanat Yılı Konseri) uca de kî dî. Mezela Seyîdê mi ke vake, Sey Riza ser o; “Sond wendîme ke roze hêfe to cême” vatene ra reyna kerd eskera. Memed Çapan, zon û zagon ser o zorbajêna dewlete qewul keno, hama kirmackî ser o alaqawa cêncû rê zaf sa beno. “Cêncî, ewro zonê xo rê, zagonê xo rê û welatê xo rê tayêna wayîr vejînê”, vano.
Pêro kilamê Memed Çapanî wayîrê hêkatûn ê. Helbet nînû ra cayê tayîne zovîna yê: “Mezela Seyîdê mi”; Seyît Riza ser o, “Bava Duzgin”; jîyara Dersîm ser o, “Daye, daye”; maa xo ser o, “Apo Sileman”; Silo Qiz ser o vatê ke zerrê ma kenê parçe.
Mezela Seyîdê mi
“Ez o şune dîyarê mezala Seyîdê xo
Çîçegî bîyê têra, vana cenet o
Mi kelê xo birna hîra vineto
Seyidê mi naleno xorî ve xorî
Cêr hardo dewres, cor asmêno kewe
Çimanê ma nêkuno hewnê sewe
Tomir bijêr bicinê dewe ve dewe
Belkîya eve lawikû sodir kerî
Pîrê mi pers kena, pîre de xas o
Ma rê sayîdo hardo dewres o
Hêfûne xo cême roze de reso
Nalêna pîrê xo ser sondû burî”
Duzgin Bava
“Vera Qisleyî de mekan gureto
Namê Duzgin o Duzgin Bava wo Bava Duzgin o
Henî ke efkar keno çi ra vineto
Namê Duzgin o Duzgin Bava wo Bava Duzgin o
Xo çarnon Jêle ceron ververo
Jêla zalal a ma rê heval a
Vana efkar meke nawo rusneno
Namê Duzgin o Duzgin Bava wo Bava Duzgin o”
Dayê dayê
“Dayê, dayê, dayê, dayê
Bêkes a, bêwaye
Felek qemis bîyo
Şîya hardo şîyayî
Ez o çê rijîyayî
Dersîm vera sono
Welat Mamekî ya
Dayê qesey bike
Çi dîya çi nêdîya
Çi ra heredîya
Vana hîris û heşt o
Tepîya vêsanî ya
Lacê mi çi pers kena
Awa ke ma dîya kes nêdîya
Omrê mi qedîya”
Apo Sileman
“Apo Sileman
Ma be xêr dî
Ti xêr ama
Payna ro neway serrî
Henî ama
Apo Sileman
Xalo Sileman
Kalo Sileman
Ez pers nêkon ti ça ama
Sene heyato se vana
Derdû kena têra eve kemana
Apo Sileman
Xalo Sileman
Kalo Sileman
Ameyîme ginayîme ro mala ma
Ma ra durî mend welatê ma
Çîçegê kowû, bîya meymanê ma
Apo Sileman
Xalo Sileman
Kalo Sileman
Ti ke şîya wertê qomê ma
Eke to ra pers kerd serva ma
Vaze Mem naleno eve zonê ma
Apo Sileman
Xalo Sileman
Kalo Sileman.”
Memed Çapan, wertê Dersimjû de hunermendo pîl o. Ey çike dîyo o vato. Ravêr zerrê xo vêsno, dima zerrê ma. Ez ke ey gosdan, ti vanê hardo dewres gosdan. Kalikê xo, pîrîka xo gostan. Hetê ra kî serm ken, ben mirozin. Çike o hona jê dara azgelîye payra wo! Zonê ma ra vano, omidê xo qe vîndî nêkeno. Verê cêncû de jê çila wo. Helbet vêseno, hama sewla ey ra ma kî tarî ra vejîme.
*Bu yazı hazırlanırken;
Memed Çapan ile 5 Aralık 2018 tarihinde yaptığım ropörtajdan
Fadıl Öztürk’ün https://www.artigercek.com/dersimin-mulksuz-ozani-memed-capan çıkan yazısından,
http://www.mehmetcetin.info/da yayınlanan röportajdan
Şerif Karataş’ın https://www.evrensel.net/haber/271418/dersimin-modern-ozani-memed-capan yazısından,
Hayatın Sesi Televizyonu’nun “Memed Çapan 50.Sanat Yılı Konseri” youtube videosundan da yararlanılmıştır.
